W wielu przypadkach u chorych ze zmianami ogniskowymi mózgu pojawia się konieczność wykonania biopsji. Wynika to z faktu, że zmiana taka może być zlokalizowana w miejscu niedostępnym operacyjnie lub – po prostu – jej usuwanie wiązałoby się ze zbyt dużym ryzykiem operacyjnym. W takich sytuacjach typowo stosowany jest system stereotaksji. Umożliwia on uzyskanie największej dokładności, sięgającej poniżej 1 mm, co sprawia, że neurochirurg niesłychanie precyzyjnie może umieścić narzędzie chirurgiczne głęboko w mózgu bez konieczności wykonywania szerokiego otwarcia czaszki.

Innym sposobem o nieco mniejszej dokładności jest system neuronawigacji, która w zupełności wystarcza do przeprowadzenia biopsji zmian o nawet kilkumilimetrowej średnicy.

W obu metodach podstawą wykonania zabiegu jest wykonanie badania radiologicznego (rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej), na podstawie którego określane jest miejsce wykonania biopsji. W przypadku wykonywania zabiegu z zastosowaniem metody stereotaksji choremu przytwierdzamy – w znieczuleniu – odpowiednią ramę do czaszki (specjalne bolce przebijają znieczuloną skórę i wbijają się bezboleśnie w kość).

Następnie choremu wykonuje się badanie radiologiczne, na którym poza strukturami mózgu widoczne są elementy ramy, co pozwala wyznaczyć współrzędne punktu biopsji. Dzięki tym współrzędnym ustawiane są ruchome elementy systemu stereotaksji tak, że po wprowadzeniu igły biopsyjnej w dowolnym miejscu głowy trafia ona zawsze bezbłędnie do wcześniej obranego celu.

System nawigacji operacyjnej jest nieco mniej dokładny, jednak ma wiele zalet. Przed operacją chory nie musi mieć zakładanej na głowę żadnej ramy, przez co procedura wykonywania badania obrazowego jest znacznie prostsza. W celu zwiększenia dokładności późniejszych oznaczeń chorego można zbadać zarówno rezonansem magnetycznym, jak i tomografią komputerową. W późniejszym etapie procedury badania te dzięki systemowi komputerowemu są na siebie nakładane, przez co chirurg może uzyskać dokładniejszy obraz poprawiający skuteczność lokalizacji miejsca biopsji. W przypadku zastosowania metody stereotaksji wykonanie badania rezonansu magnetycznego wymaga specjalnej ramy (używanie metalowych urządzeń jest zabronione ze względu na silne pole magnetyczne i możliwość uszkodzenia aparatu rezonansu). Badania radiologiczne do neuronawigacji można wykonać dzień wcześniej, przez co nie pojawiają się opóźnienia w samej operacji.

Dotychczas wykonywanie biopsji przy użyciu systemu neuronawigacji wiązało się z ręczną manipulacją specjalną głowicą, przez którą przebiega igła biopsyjna. Było to o tyle trudne, że trzeba było ustawić igłę biopsyjną w osi zaplanowanego toru, patrząc na ekran systemu nawigacji i jednocześnie utrzymując ramię w polu widzenia kamery systemu. Dopiero wtedy można było odpowiednimi śrubami usztywnić ramię tak, aby podczas zabiegu pozostawało w ustalonej pozycji. Po dokonaniu tego procedura jest już prosta, jednak samo ustawienie igły zajmowało niekiedy wiele czasu i wysiłku.

System Navigus stanowi wspaniałe uproszczenie tej metody, pozwalające na precyzyjne ustawienie igły biopsyjnej bez konieczności stałego utrzymywania ciężkiego ramienia podczas celowania. Cała tajemnica systemu tkwi w małym plastikowym elemencie w kształcie panewki, który przy pomocy trzech malutkich śrubek przymocowujemy do otworu trepanacyjnego w czaszce.

Do elementu tego przykręcamy drugą część w kształcie kuli, przez którą przebiega igła biopsyjna. Wszystkie elementy są tak do siebie dopasowane, że w każdej chwili chirurg może je puścić, nie zmieniając położenia igły biopsyjnej. Jednocześnie system „głowy” i „panewki” umożliwia poruszanie igłą w dowolnej płaszczyźnie i optymalne zgranie osi igły biopsyjnej z zaplanowanym torem operacji.

Biopsja wykonana przy pomocy systemu Navigus nie różni się pod względem ryzyka i możliwych powikłań od typowej biopsji przy użyciu neuronawigacji. Stanowi jedynie duże ułatwienie dla chirurga, przez co może skrócić czas operacji.

Jedyny problem pojawiający się niekiedy po wykonaniu biopsji bez względu na metodę stanowi to, że pobrany materiał nie jest diagnostyczny. Przyczynami takiej sytuacji może być:

1. Błąd wynikający z badania rezonansu lub tomografii komputerowej.

2. Błąd wyznaczenia toru biopsji.

3. Nieprzewidziany błąd techniczny wynikający z funkcjonowania aparatury.

Ponieważ panewka systemu przytwierdzona jest do kości, a nie znajduje się na długim ramieniu, dokładność systemu Navigus jest wyższa od starszych systemów. Dzięki temu zwiększa się precyzja wprowadzenia igły biopsyjnej do zaplanowanego punktu w strukturach mózgu.

Tak jak w przypadku innych systemów do wykonywania biopsji mózgu zastosowanie systemu Navigus umożliwia bezpieczne operowanie chorych, którzy często przyjmowani są do oddziału zabiegowego na dłużej niż 2 dni.

 

Dr n. med. Radosław Michalik