Każda kobieta powinna wykonać to badanie przynajmniej raz w roku. Pozwala ono wykryć wczesne zmiany nowotworowe szyjki macicy. Zabieg polega na pobraniu rozmazu złuszczonych komórek nabłonka szyjki macicy i zbadaniu go pod mikroskopem. Jest niebolesny, trwa zaledwie parę minut. Wynik badania otrzymuje się po kilku dniach. Wykrycie raka szyjki macicy we wczesnym stadium (na podstawie badania cytologicznego, przed pojawieniem się dolegliwości) daje prawie 100 proc. szansy na jego wyleczenie.

Rak szyjki macicy jest drugim (po raku sutka) nowotworem prześladującym kobiety. Jego rozpoznanie w zaawansowanym stadium choroby źle wróży pacjentkom, nawet tym objętym doskonałym leczeniem chirurgicznym, farmakologicznym i chemiczno-radiologicznym.

 

Kiedy na badanie

Rak szyjki macicy to nowotwór, który rozwija się długo i stosunkowo łatwo go wykryć. Pierwszą cytologię należy wykonać po rozpoczęciu regularnego współżycia. Badanie przeprowadza się między czwartym dniem po miesiączce a czwartym dniem przed kolejną. Poprzedniego dnia nie powinno się współżyć. Jeżeli stosowało się jakiekolwiek środki dopochwowe należy z badaniem odczekać dwa dni. W zależności od wyniku rozmazu (I–II grupa) wystarczy powtarzać badanie co 2–3 lata, o ile lekarz nie zaleci inaczej.

 

Klasyfikacja Papanicolau i system Bethesda

Badanie cytologiczne rozmazów z części pochwowej szyjki macicy pozwala ocenić, czy złuszczające się komórki są prawidłowe czy patologiczne. Obok komórek nabłonkowych pobranych z tarczy i kanału szyjki, a niekiedy z jamy macicy, występują też komórki nienabłonkowe (np. krwinki czerwone, limfocyty czy komórki zapalne). To właśnie one, a także komórki martwicze i resztki cytoplazmy dostarczają informacji o toczącym się procesie patologicznym.

Wynik cytologii możemy otrzymać w dwóch wersjach. System Bethesda określa, czy obraz cytologiczny rozmazu jest prawidłowy czy nie, a także umożliwia szczegółowy opis zauważonych zmian zgodnie z obowiązującą terminologią (określenie rodzaju zakażenia, zmian reparacyjnych, obecności nieprawidłowych komórek nabłonkowych, komórek innych nowotworów oraz ocenę stanu hormonalnego pacjentki).

Częściej stosowaną klasyfikacją oceniającą wymaz jest pięciostopniowa skala według Papanicolau.

Grupa I – w rozmazie stwierdza się prawidłowe komórki nabłonka; cytologię w związku z tym zaleca się powtórzyć za 2–3 lata.

Grupa II – obok prawidłowych komórek widać liczne komórki zapalne, zmiany zwyrodnieniowe komórek nabłonkowych i komórki pochodzące z procesów regeneracyjnych. Taki wynik często mają kobiety z tzw. nadżerką. Po jej wyleczeniu należy powtórzyć cytologię. Późniejsza kontrola zalecana jest co 1–2 lata.

Grupa III – w rozmazie widoczne są komórki z cechami dysplazji. Cytolog określa stopień dysplazji jako: mały, średni lub duży. Niewielki stopień dysplazji jest niekiedy wynikiem silnego odczynu zapalnego i zmiany te mogą się cofnąć po leczeniu. Przy średnim lub dużym stopniu dysplazji zwykle wykonuje się kolposkopię (oglądanie szyjki macicy przez specjalny przyrząd) lub biopsję (pobranie wycinków z szyjki macicy do badania histopatologicznego pod mikroskopem). Cytologię powtarza się w tym przypadku co roku.

Grupa IV – w rozmazie stwierdza się komórki o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego. Wcześnie wykryty nowotwór jest w 100 proc. wyleczalny.

Grupa V – stwierdza się komórki nowotworowe odpowiadające rakowi płaskonabłonkowemu albo innemu nowotworowi złośliwemu szyjki lub trzonu macicy. Kiedy komórek atypowych nie ma zbyt wiele szanse na uratowanie życia są spore, jeśli odpowiednio szybko podejmie się decyzję o leczeniu specjalistycznym.


Według Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC) w Lyonie stwierdzono, że w Polsce przeżywalność 5-letnia u kobiet ze stwierdzonym rakiem szyjki macicy jest najniższa z 17 ocenianych krajów Europy.

Badania profilaktyczne (w dobrze wyposażonych gabinetach ginekologicznych) pozwoliłyby zmniejszyć zapadalność na raka szyjki macicy aż o 80 procent. Wczesna postać raka, tzw. rak przedinwazyjny pozostaje w tym stanie od 5 do 10 lat. To dużo czasu na stwierdzenie jego istnienia i wyleczenie go prostymi metodami w 100 procentach.

 

Małgorzata Gorski


Wczesna postać raka szyjki macicy najczęściej przechodzi bezobjawowo, bez żadnych dolegliwości.
Postać zaawansowana raka szyjki macicy objawia się: nieprawidłowym krwawieniem z dróg rodnych, często po stosunku płciowym, bólami w dole brzucha, trudnościami z oddawaniem moczu i stolca lub ropnymi, cuchnącymi upławami.

Co to jest?

dysplazja – stan przedrakowy szyjki macicy, charakteryzujący się rozrostem nabłonka wielowarstwowego płaskiego szyjki z opóźnionym i zaburzonym dojrzewaniem komórek oraz nieprawidłowościami w obrębie jądra komórkowego

rak przedinwazyjny – wczesna postać raka bez nacieków (komórki rakowe występują tylko w obrębie nabłonka)

reparacja tkankowa – występuje u kobiet z zapaleniem szyjki o dużym nasileniu, po pobraniu wycinków do badania histopatologicznego, po zabiegach chirurgicznych (np. po elektrokonizacji) lub po chemioterapii

nadżerka – stan polegający na przemieszczeniu nabłonka jednowarstwowego walcowatego z kanału szyjki macicy na tarczę szyjki, która normalnie pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym