Endokrynologia to dział medycyny zajmujący się fizjologią i patologią gruczołów dokrewnych, czyli wewnątrzwydzielniczych. Gruczoły dokrewne: przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, nadnercza, gruczoły płciowe, wyspy trzustkowe Langerhansa, szyszynka – produkują niezbędne do życia hormony, substancje chemiczne o budowie białkowej, sterydowej lub pochodnej aminokwasów. Hormony nie działają w miejscu wytworzenia, tylko wpływają na pracę podległych przysadce gruczołów obwodowych.

 

 

Rola przysadki

Pracy gruczołów przewodzi przysadka mózgowa, która „wisi” na podstawie mózgu w tzw. siodle tureckim, połączona z podwzgórzem specjalną szypułą.

W jej przednim płacie produkowanych jest sześć najważniejszych hormonów zawiadujących gruczołami obwodowymi. Na przykład hormon tyreotropina zawiaduje funkcjami tarczycy, somatotropina odpowiada za wzrost. Hormony produkowane w przysadce mają swoje wybrane narządy, którymi zawiadują, dlatego nazywa się ją szefem układu hormonalnego.

 

Tarczyca

Znajduje się na przednio-bocznej powierzchni szyi, poniżej wyniosłości krtaniowej zwanej „jabłkiem Adama”, tuż pod skórą. Ze względu na takie położenie jest jedynym gruczołem dokrewnym, którego powiększenie można od razu zauważyć gołym okiem.

Ten gruczoł pełni w organizmie bardzo ważną funkcję: kontroluje przemianę materii i odpowiada za sprawne funkcjonowanie wszystkich komórek naszego ciała. Jest to możliwe dzięki produkcji i wydzielaniu do krwi dwóch hormonów: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Ich najważniejszym składnikiem jest jod.

 

Trzustka

Produkuje insulinę, dzięki której do komórek organizmu przenika glukoza – źródło energii potrzebnej im do życia. Jest jednocześnie gruczołem trawiennym (zewnątrzwydzielniczym), który wydziela enzymy, oraz gruczołem dokrewnym (wewnątrzwydzielniczym) produkującym hormony.

Komórki wytwarzające hormony są zgromadzone w skupiskach nazywanych wyspami trzustkowymi lub wyspami Langerhansa, na które składają się komórki beta – produkujące insulinę, odgrywającą zasadniczą rolę w przemianie materii zachodzącej w organizmie człowieka.

Komórki alfa wytwarzają glukagon (podnosi poziom cukru we krwi), a komórki delta produkują somatostatynę (hamuje uwalnianie hormonów). Niedobór lub nieprawidłowe działanie insuliny skutkuje cukrzycą.

 

Szyszynka

Jest odpowiedzialna za wytwarzanie i wydzielanie noradrenaliny, serotoniny, a przede wszystkim melatoniny.

Poziom melatoniny zależy m.in. od dobowego rytmu zmiany oświetlenia naturalnego. Zaburzenie pracy szyszynki wpływa na występowanie trudności z zasypianiem. Praca gruczołu szyszynkowego pozostaje w ścisłym związku z dzienno-nocnym cyklem zmian oświetlenia, nieczynna w czasie dnia, pracę zaczyna o zmroku. Pełni funkcję biologicznego zegara.

 

Nadnercza

Są odpowiedzialne za wytwarzanie kortyzolu, aldosteronu, androgenów, katecholaminy – hormonów wpływających na poziom cukru we krwi, równowagę mikroelementów w organizmie oraz na reakcje w sytuacjach stresowych.