Z dr. med. Grzegorzem Michalskim rozmawia dr n. med. Janusz Zdzitowiecki.

 

– Co to są hemoroidy?

– Hemoroidy lub inaczej guzki krwawnicze, krwawnice, to prawidłowe struktury anatomiczne znajdujące się wewnątrz kanału odbytu. Niesłusznie nazywane są żylakami odbytu, choć w istocie nie są rozszerzeniami żył, lecz poduszeczkami odbytowymi, które zawierają żyły, tętnice i połączenia tętniczo-żylne. Obecne są już w chwili narodzin i warunkach prawidłowych spełniają pomocniczą rolę w zamknięciu i uszczelnianiu kanału odbytu, a tym samym „trzymaniu” stolca.

Każdy może więc powiedzieć, że ma hemoroidy.

 

– Nazwa „hemoroidy” kojarzona jest jednak najczęściej z występowaniem objawów chorobowych. Kiedy mówimy o chorobie hemoroidów?

– O chorobie hemoroidalnej mówimy wówczas, gdy krwawnice są przyczyną takich objawów chorobowych jak: krwawienie, świąd, sączenie i brudzenie bielizny, a przede wszystkim wypadanie guzków poza obręb kanału odbytu. Rzadziej choroba guzków krwawniczych wiąże się z bólem okolicy odbytu. Ból występuje głównie w przypadku choroby hemoroidów zewnętrznych.

 

– Co to są hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne?

– Nazwa hemoroidy jest używana w stosunku do dwóch różnych struktur anatomicznych. Pod naskórkiem brzegu odbytu znajduje się splot żylny, którego jedyną zmianą chorobową jest zakrzepica widoczna już przy oglądaniu – w postaci guzka, bardzo bolesnego przy dotyku. Hemoroidy wewnętrzne natomiast, dopóki nie wypadają na zewnątrz, są widoczne jedynie w badaniu wziernikiem, a nawet wypadnięte na zewnątrz są nadal hemoroidami wewnętrznymi.

 

– Jak częsta jest choroba krwawnic?

– Choroba guzków krwawniczych jest zwyczajną i bardzo częstą dolegliwością, znaną od czasów starożytnych, co wiadomo z wielu źródeł historycznych. Na podstawie badań epidemiologicznych uważa się, że choruje na nią ponad 50% ludzi po 50. roku życia. W dalszym ciągu jednak wielu chorych nie chce i wstydzi się o niej mówić.

Reklama

 

– Co sprzyja występowaniu choroby?

– Wśród czynników sprzyjających rozwojowi choroby hemoroidalnej i wyzwalających objawy wymienia się zaparcia, zastój kału w odbytnicy, zmiany hormonalne w ciąży, poród, czynniki dziedziczne, a nawet stosowanie doodbytnicze maści i czopków.

Pewne znaczenie mogą mieć również siedzący tryb życia, spożywanie ostrych przypraw oraz uprawianie niektórych dyscyplin sportowych, np. jazda konna.

 

– Czy wystąpienie krwawień z odbytu i innych opisanych wcześniej objawów jest równoznaczne z rozpoznaniem choroby hemoroidalnej?

– Nie. Identyczne objawy mogą być wynikiem innych schorzeń końcowego odcinka przewodu pokarmowego, którymi zajmuje się proktologia. Najczęstszymi schorzeniami, które łatwo na podstawie samych objawów pomylić z chorobą guzków krwawniczych: są szczelina odbytu, przetoka okołoodbytnicza, kłykciny kończyste. Nie należy zapominać o tym, że krwawienie z odbytu może być pierwszym objawem raka jelita grubego, dlatego tak ważne jest wczesne ustalenie właściwego rozpoznania.

 

– Jak rozpoznaje się chorobę hemoroidalną?

– Rozpoznanie można ustalić na podstawie stwierdzenia występowania charakterystycznych objawów i prostego badania klinicznego, polegającego na oglądaniu okolicy odbytu, badaniu palcem (per rectum) oraz wziernikowaniu odbytu (anoskopia).

Badanie takie może w zasadzie przeprowadzić każdy lekarz, niekoniecznie proktolog. W razie wątpliwości chory kierowany jest na badanie całego jelita grubego, polegające bądź na jego wziernikowaniu (kolonoskopia), bądź na wykonaniu zdjęć rentgenowskich po wypełnieniu jelita kontrastem (wlew doodbytniczy). Badania te mają na celu wykluczenie lub potwierdzenie obecności innych schorzeń jelita grubego, które mogą współistnieć z chorobą hemoroidalną.

 

– Co grozi choremu, który z różnych powodów unika wizyty u lekarza?

– Choroba hemoroidalna rozwija się latami i początkowo może dawać jedynie niewielkie krwawienia. Z czasem mogą się one stać bardziej obfite i przejść w krwotoki, niekiedy zagrażające życiu. Ponadto wypadanie hemoroidów i ich pozostawanie na zewnątrz może doprowadzić do stanów zapalnych i zakażeń, co uniemożliwi normalne funkcjonowanie chorego. W przypadku dużego wypadnięcia, zakrzepicy i obrzęku może zaistnieć konieczność wykonania operacji w trybie naglącym.

 

– Zatem należy operować chorego z hemoroidami?

– Niekoniecznie. Jest wiele sposobów leczenia choroby hemoroidalnej. Można je podzielić na trzy zasadnicze grupy: postępowanie zachowawcze, leczenie instrumentalne i wreszcie operacyjne. Metody te nie są uważane za konkurencyjne, lecz wzajemnie się uzupełniające. Generalnie wybór metody leczenia oparty być powinien na stwierdzeniu objawowego charakteru choroby, potwierdzeniu obecności guzków krwawniczych jako przyczyny odczuwanych dolegliwości oraz na określeniu stopnia zaawansowania choroby hemoroidalnej. Wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania choroby. Jedynie 5–10% chorych wymaga leczenia operacyjnego, zazwyczaj w 3 i 4 stopniu choroby, kiedy dużych rozmiarów guzki krwawnicze wypadają poza odbyt.

 

– Na czym polega leczenie zachowawcze?

– Polega ono na przestrzeganiu w rozsądnych granicach codziennej higieny, uregulowaniu rytmu wypróżnień i zwiększeniu aktywności fizycznej. Do higieny okolicy odbytu używać należy łagodnych środków myjących. Przy kłopotach z wypróżnianiem używać łagodnie działających środków przeczyszczających (ciekła parafina, otręby, cukry niewchłanialne w jelitach ), a unikać drażniących środków wywołujących stolec. Ponadto należy unikać przyjmowania płynów i pokarmów stymulujących czynność jelita grubego, jak kawa, ostre przyprawy i alkohol, a przyjmować odpowiednią ilość płynów i pokarmów bogatoresztkowych. Zalecanym sportem jest pływanie. W leczeniu zachowawczym rolę pomocniczą spełniają niektóre leki doustne oraz dostępne w aptekach i reklamowane w telewizji środki do stosowania miejscowego w postaci maści lub czopków.

 

– A jakie jest miejsce leczenia instrumentalnego w chorobie hemoroidalnej?

– Ten sposób postępowania jest wskazany w sytuacji, gdy nie wystarcza leczenie zachowawcze. Istnieje wiele metod działań instrumentalnych, które mają tę zaletę, że w większości można je stosować bez konieczności leżenia w szpitalu. Metod instrumentalnych jest wiele. Najczęściej stosowanymi są wstrzyknięcia w okolicę hemoroidów substancji sklerotyzujących (w celu zapobiegania krwawieniom), zakładanie na guzki krwawnicze powiązań gumowych oraz krioterapia, czyli zamrażanie guzków. W wielu przypadkach takie działania są skuteczne.

 

– Chorzy zazwyczaj boją się leczenia chirurgicznego, odwlekają decyzję o zgłoszeniu się do chirurga. Czy leczenie operacyjne jest takie bolesne?

– Każdy zabieg operacyjny związany jest z obawami chorego, zwłaszcza jeśli dotyczy wrażliwej okolicy odbytu. Współczesne metody leczenia operacyjnego hemoroidów wiążą się ze znacznym zmniejszeniem bólu pooperacyjnego, skróceniem czasu pobytu w szpitalu i szybkim powrotem do pełnej aktywności życiowej. Stosowanych metod operacyjnych jest wiele. Zazwyczaj polegają one na usunięciu hemoroidów, a niektóre, jak operacja wymyślona w 1993 r. przez Antonia Longo z Palermo – przez wycięcie pierścienia ściany odbytnicy powyżej hemoroidów – pozwalają im wrócić na swoje miejsce i stopniowo zanikać z powodu zamknięcia ukrwienia. Jeśli konieczne jest usunięcie hemoroidów, nowoczesne przyrządy umożliwiają wykonanie tego w sposób szybki i bezkrwawy. Po takich operacjach hemoroidów chory już po tygodniu może wrócić do pracy. Leczenie chirurgiczne choroby hemoroidalnej może najskuteczniej uchronić chorego przed jej dokuczliwymi objawami i ryzykiem powikłań.

 

*  *  *

Przyczyny krwawienia rozpoznawane badaniem proktologicznym:

  • choroba hemoroidalna
  • szczelina odbytu
  • uszkodzenia skóry (otarcia i ubytki andomeralne)
  • kłykciny kończyste
  • złośliwe guzy odbytu
  • wypadanie odbytnicy
  • wypadanie śluzówki odbytu
  • choroba Leśniowskiego-Crohna
  • polipy / łagodne nowotwory (rakowiak)
  • rak odbytnicy
  • nieprawidłowości w budowie naczyń
  • wrzodziejące zapalenie odbytnicy
  • pojedynczy wrzód odbytnicy
  • urazy (np. owrzodzenia występujące po pomiarach temperatury ciała)
  • zapalenie prostnicy (popromienne, po użyciu czopków, wskutek zakażenia, chorób przenoszonych drogą płciową)

Zobacz również: Hemoroidy, czyli żylaki odbytu – badania, metody leczenia.