Horyniec Zdrój jest najdalej na wschód wysuniętym polskim uzdrowiskiem. To spokojna zaściankowa miejscowość położona w wąskiej Kotlinie Sandomierskiej, u podnóża Roztocza Wschodniego, tuż przy granicy z Ukrainą. Daleko stąd do wielkich aglomeracji i zatłoczonych szlaków komunikacyjnych.

 

Wieś powstała chyba jeszcze w okresie przynależności tych ziem do Rusi, co może potwierdzać jej nazwa, wywodząca się od ukraińskiego słowa „hora” (góra). Pierwsze wzmianki o Horyńcu pochodzą z połowy XVI w. W ciągu stuleci osada wielokrotnie zmieniała właścicieli wywodzących się z możnych rodów magnackich. Istnieje nawet przypuszczenie, że pod koniec XVII w. miejscowość należała do rodu królewskiego Sobieskich. Prawdopodobnie król Jan III zbudował tu zameczek myśliwski i bywał w okolicznych lasach na polowaniach.

W XVIII w. wieś została własnością Stadnickich ze Żmigrodzi, którzy wybudowali klasztor. W roku 1815 Horyniec za sprawą małżeństwa Zofii Stadnickiej z Aleksandrem Ponińskim trafił w ręce rodziny Ponińskich. Wykazują oni wielką troskę o rozwój Horyńca. W miejscu dawnego dworu Telefusów wznieśli okazały pałac, wybudowali teatr dworski i cerkiew. Pierwszy zakład przyrodoleczniczy wybudowany został również przez Aleksandra Ponińskiego. Do rozwoju Horyńca przyczyniła się również budowa linii kolejowej Jarosław–Sokal (1884 r.).

W połowie lat 20. XX w. zarząd uzdrowiskiem przejmuje rodzina Karłowskich. I właśnie dzięki nim zostaje utworzony Park Zdrojowy (istniejący do dziś). W okresie międzywojennym Horyniec Zdrój jest znanym kurortem z nowymi łazienkami, krytym deptakiem, parkiem zdrojowym, kortami tenisowymi oraz dobrze wyposażonymi miejscami dla 300 osób, w ponad 16 pensjonatach. Na leczenie zjeżdżali kuracjusze z pobliskiego Lwowa, Stanisławowa, Warszawy, Krakowa, a także goście z zagranicy.

W czasie wojny miejscowość początkowo była pod okupacją sowiecką, a potem niemiecką. Dwa lata po zakończeniu wojny trwały tu ciągle zacięte walki z ukraińską partyzantką (UPA). Z biegiem lat Horyniec zaczął się powoli odbudowywać i ponownie przyjmować gości. W latach 80. XX w. powstał duży kompleks uzdrowiskowo-rehabilitacyjny przy ul. Sanatoryjnej. Uzdrowisko wykorzystuje występujące lecznicze wody siarczkowe i bogate złoża borowiny. W 1998 r. miejscowość oficjalnie otrzymała status uzdrowiska.

Dowodem bogatej historii osady są liczne zabytki. Najokazalszy jest Pałac Ponińskich z zespołem parkowym, stojący w miejscu byłego dworu. Obecną formę, z charakterystyczną kamienną fasadą, pałac otrzymał podczas przebudowy na początku XX w. (obecne Sanatorium Bajka). Nieopodal Teatr Dworski z klasycystyczną fasadą z połowy XIX w. (obecnie Ośrodek Kultury, kino i informacja turystyczna). W samym centrum miejscowości na skraju parku stoi kościół zdrojowy pw. bł. Jakuba Strzemię, pierwotnie kaplica dworska (1818 r.) wykorzystywana jako cerkiew grekokatolicka. Fronton klasycystycznego budynku stanowi tympanon i czterokolumnowy portyk, nad wejściem Szreniawa (herb Stadnickich). W odległości ok. 1,5 km od centrum, w kierunku na Werchratą, znajduje się XVIII-wieczny kompleks klasztorny oo. Franciszkanów. Centralnym jego obiektem jest barokowy kościół MB Niepokalanego Poczęcia, wewnątrz rokokowy wystrój ołtarzy i polichromia. Klasztor ma charakter obronny z grubymi (2 m) murami i fosą. Nowe obiekty dzielnicy sanatoryjnej (zakład przyrodoleczniczy, ośrodek KRUS, pijalnia wód mineralnych i kryta pływalnia) zostały zlokalizowane poza centrum, w północnej części miejscowości.

 

Profil leczniczy:

• choroby narządów ruchu (reumatologiczne, neurologiczne i pourazowe)

• choroby kobiece

• choroby układu krążenia (cukrzyca i otyłość)

• choroby dróg oddechowych

• choroby przewodu pokarmowego

• choroby dermatologiczne

 

Zabiegi sanatoryjne:

• HYDROTERAPEUTYCZNE (kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe w wannie i basenie, kąpiele kwasowęglowe, perełkowe i czterokomorowe, masaże podwodne i wirowe, bicze szkockie)

• BOROWINOWE (okłady, fasony, tampony, pełne zawijania)

• PARAFINOWE (okłady miejscowe i całkowite)

• ELEKTROLECZNICZE (jonoforeza, diadynamik, galwanizacja, terapuls, prądy TENS i Traberta)

• ŚWIATŁOLECZNICZE (Sollux, Biotron)

• LASEROTERAPIA

• MAGNETOTERAPIA (standardowa i z podczerwienią)

• FONOTERAPIA (ultradźwięki i diatermia krótkofalowa)

• INHALACJE (wziewne i w grocie solnej)

• KRIOTERAPIA (miejscowa)

• KINEZYTERAPIA (gimnastyka indywidualna, zbiorowa, w basenie)

• MECHANOTERAPIA (masaż ręczny klasyczny i segmentarny, masaż pneumatyczny BOA, massanger)

• KRENOTERAPIA

 

Najbardziej interesujące zabiegi:

Największą leczniczą atrakcją uzdrowiskową są kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe. Stosuje się je jako kąpiele całkowite oraz półkąpiele. Temperatura wody wynosi 37–38°C, a zabieg trwa ok. 15 min. Wody siarczkowe mają odczyn zasadowy, wobec czego działają na skórę keratolitycznie (rozmiękczają naskórek) oraz keratoplastycznie (przebudowują naskórek). Siarka przenika przez skórę ludzką pod postacią siarkowodoru, tiosiarczanu lub w postaci koloidowej. Kąpiele działają na organizm ogólnie oraz wywierają na skórę wpływ miejscowy. Siarka wpływa na metabolizm skóry, co jest związane z enzymami układu oksydoredukcyjnego, enzymami oddechowymi komórki, udziałem w kariogenezie, w systemie kwasów nukleinowych. Wprowadzona pod skórę działa głębiej, zostaje zużyta do syntezy kwasu chondroitynosiarkowego wchodzącego w skład chrząstki stawowej, co ma duże znaczenie w chorobach chrząstki i stawów. Wskutek kąpieli siarczkowej na skórze powstaje rumień (ograniczony do powierzchni ciała stykającej się z wodą), który znika po kilku minutach, a u niektórych osób po kilku godzinach. Jest to efekt rozszerzenia sieci naczyń włosowatych skóry i otwarcia naczyń dotychczas nieczynnych. W kolejnych kąpielach odczyn ten występuje szybciej i jest bardziej intensywny. Skutek naczynioruchowy jest długotrwały, czego wyrazem jest utrzymanie się podwyższonej temperatury skóry po zabiegu. Równocześnie występuje rozszerzenie naczyń podskórnych i położonych głębiej. Zmianom tym towarzyszy czynne przekrwienie narządów wewnętrznych. Przesunięciu dużych objętości krwi towarzyszy spadek ciśnienia tętniczego krwi. Odczuwane w czasie kąpieli palenie i swędzenie skóry wiąże się z pobudzeniem receptorów skóry i szybko mija. Wody siarczkowo-siarkowodorowe mają działanie odtruwające w przypadku przewlekłych zatruć ołowiem, rtęcią, bizmutem i arsenem.

 

Naturalne zasoby lecznicze:

Bogactwem regionu są wody siarczkowo-siarkowodorowe i źródła mineralne „Hetmańska”. Woda źródlana jest butelkowana w kilku odmianach smakowych i sprzedawana pod tą samą nazwą. U stóp Hali Izerskiej występują bogate złoża borowiny (Podemszczyzna). Tutejszy torf cechuje wysoka zawartość składników czynnych, co wpływa na jej wysoką wartość leczniczą. Innym lokalnym bogactwem są otaczające miejscowość gęste lasy, odznaczające się pięknym i starym drzewostanem (głównie sosnowym i bukowym).

 

Mirosław Osip-Pokrywka