Śledziona to narząd, znajdujący się w okolicy lewego podżebrza pod przeponą, po lewej stronie i nieco z tyłu żołądka. Okrągławy kształt prawidłowej śledziony porównuje się czasem do pękatego kapelusza grzyba borowika. Ma średnicę ok. 7–10 cm i ponieważ jest „schowana” pod ostatnimi żebrami, więc bywa w badaniu lekarskim niewyczuwalna. Zwykle zdrowa, niepowiększona waży ok. 500–800 g i chociaż jest to narząd pojedynczy, aż u 20% ludzi spotyka się dodatkowe, mniejsze śledziony znajdujące się w nietypowych miejscach w pobliżu śledziony głównej.

 

Śledziona jest w istocie rodzajem dużego węzła chłonnego o miąższowej budowie, ciemnopurpurowym kolorze i półksiężycowatym przekroju. Chociaż uważa się, że stanowi część systemu immunologicznego, funkcje związane z odpornością to tylko część jej zadań.

W miąższu śledziony wyróżnia się liczne wypełnione krwią zatoki żylne oraz miazgę białą i czerwoną. Biała tworzy tzw. grudki, a w grudkach tych powstają i rozpadają się białe krwinki układu odpornościowego. Krwinki białe (leukocyty) wytwarzają ciała odpornościowe, które stanowią barierę dla rozprzestrzeniającego się zakażenia i broń przeciwko chorobotwórczym mikroorganizmom. W miazdze czerwonej oczywiście odbywa się proces rozpadu krwinek czerwonych (erytrocytów). Kiedy czerwone komórki krwi się starzeją lub są nieprawidłowe, wtedy śledziona odfiltrowuje je z krwiobiegu i rozkłada zawartą w nich hemoglobinę.

Reklama

Sama śledziona oprócz roli cmentarza wypadłych z obiegu krwinek stanowi główny magazyn hemoglobiny w organizmie i zbiornik krwi, która zalega w jej pojemnych zatokach żylnych.

Z uwagi na to, że uczestniczy w wielu funkcjach organizmu, wciągana bywa w różnego rodzaju schorzenia, których objawem jest jej powiększenie.

Najczęstsze choroby, powodujące powiększenie śledziony to przede wszystkim choroby krwi, takie jak białaczki, ziarnica złośliwa, choroba Addisona-Biermera, czerwienica, szpiczak mnogi, a także kolagenozy i choroby układowe, ostre choroby zakaźne (np. mononukleoza zakaźna – w wyniku której może dojść nawet do samoistnego pęknięcia wątroby), nadciśnienie wrotne (np. w: marskości wątroby, zespole Budda-Chiariego, zakrzepie żyły wrotnej lub śledzionowej) i żółtaczka hemolityczna. Natomiast choroby samej śledziony są stosunkowo rzadkie i z wyjątkiem pęknięcia śledziony, które grozi krwotokiem wewnętrznym nie stanowią zagrożenia dla życia. Do najczęściej spotykanych należą: zawał śledziony oraz torbiele i guzy śledziony.

Często przy różnego rodzaju wypadkach komunikacyjnych zdarza się uszkodzenie śledziony, które może mieć poważne konsekwencje. Dzieje się tak dlatego, gdyż śledziona jest stosunkowo krucha i łatwo pęka przy uderzeniu, które może nawet nie spowodować uszkodzenia skóry. Bywa więc, że uraz śledziony pozostaje nierozpoznany. W takich przypadkach występuje zjawisko dwuczasowego pęknięcia śledziony, które przebiega w ten sposób, że przy urazie najpierw pęka miąższ śledziony, a włóknista torebka narządu pozostaje cała. Pod nią zbiera się krwiak, który może pęknąć nawet po kilku dobach, doprowadzając do nagłej utraty dużej ilości krwi rozlanej w jamie otrzewnowej. Stąd duża liczba operacji w celu powstrzymania krwotoku z urazowego pęknięcia śledziony wykonywanych w oddziałach chirurgii urazowej. Niekiedy jedynym sposobem na opanowanie takiego wewnętrznego krwotoku jest całkowite wycięcie śledziony, której brak nie niesie jednak ze sobą większych niebezpieczeństw dla organizmu.

 

Lek. med. Jacek Kaziński

 

***

 

Śledziona to po angielsku spleen... a co mówi na temat tego słowa Słownik wyrazów obcych W. Kopalińskiego:

spleen – nastrój zniechęcenia, przygnębienia, melancholii, depresji, apatii, nudy, chandra. Etymologia: z angielskiego – spleen – śledziona; złość; nuda: chandra. Z greckiego splen – śledziona. Schorzenia tego narządu uważano dawniej za przyczynę hipochondrii „śledzienników” – osób o temperamencie charakteryzującym się dominacją wyżej wymienionych cech.