Yacon (Smallanthus sonchifolius) jest rośliną znaną w Ameryce Południowej od setek, jeśli nie tysięcy lat. Pierwsza wzmianka o tej fascynującej roślinie w piśmiennictwie europejskim pochodzi z 1615 roku, kiedy to Felipe Guaman Poma de Ayala umieścił ją w spisie 55 roślin uprawianych przez mieszkańców Andów. Zanim jednak zaczęto ją uprawiać, była podstawowym pożywieniem indiańskich posłańców przemierzających góry. Wystarczyło wyrwać ją z ziemi z korzeniami i już była gotowa do spożycia.

 

Porastająca zbocza gór (na wysokości do 3500 metrów) stanowiła doskonałe źródło energii. Choć yacon należy do tego samego gatunku co słonecznik, często bywa kojarzony z kartoflem lub rzodkiewką. Do konsumpcji wykorzystuje się jednak jego korzenie i liście. Jedna roślina posiada od 4 do 20 bulw ważących średnio ok. 500 gramów. Bulwy te są niezwykle soczyste i słodkie i co istotne – w trakcie przechowywania stają się coraz słodsze. Zazwyczaj zjada się je na surowo (świeże lub suszone), ale w ostatnich latach zaczęto produkować z nich syropy, dżemy, soki, chrupki, płatki śniadaniowe. Można je także piec, smażyć, gotować… W smaku przypominają jabłka lub melony.

Reklama

 

Yacon a medycyna

Bardzo wcześnie odkryto właściwości lecznicze yaconu. Bulwy yaconu stosowano i stosuje się nadal jako środek diuretyczny (moczopędny) i odżywczy (zawiera ok. 20 różnych cennych aminokwasów), zaś odwar z liści stosuje się w zapaleniach pęcherza, wątroby i nerek. Herbatkę z liści podaje się także jako naturalne remedium na cukrzycę. Zaś ciepłe kompresy z liści można stosować zewnętrznie na lumbago i reumatyzm.

Yacon jest rośliną niskokaloryczną – słoik syropu z yaconu zawiera o połowę mniej kalorii niż taki sam słoik miodu, a cukier w nim zawarty nie podnosi poziomu glukozy we krwi, a to dzięki unikalnemu składowi zawartej w nim fruktozy. Badania wykazały także, że yacon wpływa korzystnie na osoby z nadciśnieniem tętniczym. Rozrzedzając krew, może obniżać ciśnienie o 5–10 proc. Jak wiadomo, największym problemem diabetyków są gwałtowne skoki poziomu cukru we krwi po posiłkach. Herbatka z yaconu pozwala uniknąć tych skoków. Yacon zawiera bowiem duże ilości inuliny, czyli cukru, który nie jest wchłaniany przez organizm.

Yacon jest także bogatym źródłem fruktooligosacharydów (bulwa zwiera ich aż do 67 proc.), które stanowią niezastąpioną pożywkę dla korzystnych bakterii w jelitach. Zresztą to one właśnie nadają roślinie słodki smak. Ponieważ fruktooligosacharydy nie są trawione, trafiają do jelit, gdzie są fermentowane przez mikroflorę jelitową (głównie bakterie Bifidobacterium i Lactobacillus). Podczas tej fermentacji mają nawet wspomagać naturalną produkcję beta-glukanów, które odgrywają rolę immunostymulatora.

 

Badania naukowe

Badania wykazały, że dobroczynne działanie mają przede wszystkim liście yaconu. W Argentynie przeprowadzono badania porównawcze na szczurach zdrowych i chorych na cukrzycę. Odwar z liści yaconu, podawany doustnie lub iniekcyjnie, w sposób znaczący obniżał poziom cukru we krwi u szczurów zdrowych. W teście na tolerancję glukozy pojedyncza dawka obniżała poziom glukozy u zdrowych szczurów. Natomiast u szczurów z laboratoryjnie wywołaną cukrzycą zmian nie zauważono. Jednakowoż podawanie odwaru z liści yaconu zamiast wody przez 30 dni spowodowało znaczną poprawę zdrowia u szczurów z cukrzycą. Okazało się, że na dłuższą metę mechanizm działania substancji zawartych w wyciągach z liści podobny jest do mechanizmu działania insuliny. Oznacza to, że yacon należy stosować stale. Zresztą jeśli Indianie Q’ero mają niski poziom glukozy we krwi, to należy pamiętać o tym, że oni stosują yacon na co dzień przez całe życie.

Badania in vitro wskazują także, że liście mają działanie antyoksydacyjne i chronią wątrobę oraz redukują zniszczenia spowodowane przez wolne rodniki w wątrobach szczurów (wywołane przez alkohol). Yacon wymieniany jest w co najmniej 8 patentach amerykańskich dotyczących produktów spożywczych zawierających fruktooligosacharydy czy inulinę.

Ponieważ yacon jest rośliną niskokaloryczną (i zawiera niskokaloryczny cukier), znakomicie nadaje się także do wszelkich kuracji odchudzających. Celem informacji dodajmy, że 100 g yaconu zawiera tylko 15–20 kcal. Stąd też popularność tej rośliny na świecie rośnie w bardzo szybkim tempie. Poza Ameryką Południową na szeroką skalę uprawiana jest już w Japonii, Nowej Zelandii, USA, na Tajwanie, a powoli zaczyna także pojawiać się w Europie. Jej działanie i właściwości szczególnie interesują naszych południowych sąsiadów, gdzie roślina doczekała się wielu opracowań naukowych dotyczących składu rośliny, jej działania, jak i możliwości uprawy w naszych warunkach klimatycznych. Yacon jest rośliną oficjalnie propagowaną przez czeskie stowarzyszenia chorych na cukrzycę i to na ich stronach można znaleźć wiele przepisów na sałatki owocowe z dodatkiem bulw yaconu.

Jednak nie tylko chorzy na cukrzycę mogą skorzystać z fantastycznych właściwości yaconu. Może on sprawić, że dłużej czuć się będziemy młodo: yacon opóźnia widoczne efekty starzenia się skóry, a jako środek diuretyczny ułatwi wydalanie toksyn z organizmu (oczyści nerki). Yacon jest kolejną peruwiańską rośliną, która obok vilcacory czy drzewa chinowego ma szansę utorować sobie drogę na szczyty światowej fitoterapii w XXI wieku.

 

Jacek Godek