Choroba Scheuermanna to młodzieńcza kifoza. Należy do chorób z licznej grupy jałowych martwic kości. Istotą tych schorzeń jest obumieranie tkanki kostnej i chrzęstnej. Znakiem rozpoznawczym kifozy są mocno zaokrąglone, „garbate” plecy. Choroba Scheuermanna zaczyna się w wieku 10–14 lat. Zaburzenia kostnienia nasadowego trzonów kręgów kręgosłupa nasilają się w okresie pokwitania. Choroba atakuje głównie młodzież w wieku 12–17 lat. U chłopców występuje właśnie wtedy, kiedy najżywsze są procesy kostnienia kręgosłupa – między 14. a 17. rokiem życia, a u dziewcząt – między 12. a 14. rokiem życia.
Przyczyny i mechanizm
Do zachorowania dochodzi z przyczyn dotychczas niewyjaśnionych. Przypuszcza się, że rozwój kifozy ma związek z czynnikami genetycznymi. Choroba często pojawia się rodzinnie i może współistnieć z bocznymi skrzywieniami kręgosłupa.
Martwica tkanek w kifozie jest konsekwencją przerwania lub upośledzenia ukrwienia pewnego obszaru tkanki kostnej w obrębie kręgosłupa. Niedokrwienie sprawia, że tkanka staje się mało odporna na działanie czynników mechanicznych, rozpada się i ponownie odbudowuje, ale już z zniekształceniami. Wzrost trzonów kręgowych i ich postępujące klinowacenie skutkuje deformacją kifotyczną kręgosłupa, głównie w odcinku piersiowym.
Charakterystyka
Patologiczne zmiany dotyczą kilku sąsiadujących kręgów. Występują przeważnie w dolnym odcinku piersiowym i górnym lędźwiowym. Dotyczą głównie przedniej i środkowej części krążków międzykręgowych oraz trzonów.
Dochodzi do wciskania się (uwypuklenia) zawartości krążków międzykręgowych do gąbczastej tkanki kostnej trzonów. Tworzą się wtedy tak zwane guzki Schmorla. Trzony stopniowo się przebudowują, a guzki ulegają zwłóknieniu. Przednia część uszkodzonego trzonu przybiera kształt klina, co prowadzi do pogłębienia się fizjologicznego wygięcia odcinka piersiowego kręgosłupa. Plecy się zaokrąglają, wzrost kręgosłupa się opóźnia, pewne grupy mięśni słabną i się rozciągają, inne zaś się przykurczają.
Proces chorobowy trwa z reguły 2–3 lata i dłużej, powoduje deformację sylwetki (okrągłe plecy przypominają garb) i ograniczenie sprawności.
Objawy
Objawy choroby to:
- ból w okolicy kręgosłupa,
- uczucie zmęczenia,
- stopniowe pogarszanie się postawy,
- pochylanie do przodu,
- tworzenie się okrągłych pleców,
- narastające ograniczenie ruchów,
- pojawiające się zniekształcenia kości.
Dolegliwości nasilają się często po długotrwałym siedzeniu, staniu, a nawet chodzeniu. Dlatego niewskazane jest dłuższe przebywanie w wymienionych pozycjach (siedzenie przy biurku czy stole, długie spacery, stanie w bezruchu, a nawet długa jazda samochodem). Chorzy na chorobę Scheuermanna większość czasu powinni spędzać w pozycjach odciążających kręgosłup, takich jak leżenie na twardym podłożu na plecach czy pływanie (zwłaszcza na plecach).
U kobiet bóle mogą się znacznie nasilać podczas miesiączki.
Diagnostyka, leczenie i rehabilitacja
Wyniki leczenia zależą od wczesnego rozpoznania i odpowiedniego postępowania usprawniającego, które zapobiega powstawaniu nieodwracalnych zniekształceń trzonów kręgowych.
W lżejszych przypadkach terapia opiera się na ćwiczeniach wzmacniających mięśnie grzbietu i rozluźniających oraz utrwalających utrzymanie prawidłowej postawy. Zaleca się pływanie i ćwiczenia na brzuchu. Gimnastyka ma też na celu zwiększenie ruchomości i elastyczności kręgosłupa oraz poprawienie ogólnej sprawności fizycznej. Ćwiczeń nie wolno prowadzić, gdy występują nasilone dolegliwości bólowe.
W chorobie przebiegającej z rozległym klinowaceniem trzonów kręgowych (i niekiedy bólami) konieczne jest z reguły stosowanie łóżka gipsowego przez 2–3 miesiące i noszenie gorsetu ortopedycznego przez dalszych kilka miesięcy oraz ćwiczenia mięśni grzbietu.
W chorobie Scheuermanna stosuje się też leczenie operacyjne. Wskazaniami do niego są ból, intensywnie narastająca kifoza oraz ograniczenie ruchomości oddechowej klatki piersiowej.