Coraz częściej słyszymy o chorobach jelita grubego, zwłaszcza zaś o hemoroidach, czyli żylakach odbytu i o nowotworach. Przy tej okazji pojawia się zawsze refleksja o współczesnej diecie i stylu życia, mających ogromny wpływ zarówno na te schorzenia, jak i na funkcjonowanie jelita grubego. Jego rola w organizmie jest bardzo ważna, z czego na ogół nie zdajemy sobie w pełni sprawy. Bardziej interesuje nas żołądek, wątroba, dwunastnica. Może dlatego, że zakłócenia ich pracy objawiają się różnymi dolegliwościami bólowymi, a te zwracają naszą uwagę. Znaczenie jelita grubego uświadamiamy sobie dopiero wtedy, gdy ten odcinek układu pokarmowego zaczyna przysparzać nam poważnych zdrowotnych kłopotów.

 

Funkcja ważna, choć wstydliwa

Najważniejsza funkcja, jaką pełni jelito grube to tworzenie i wydalanie kału. To jest zapewne główna przyczyna, dla której mówi się o nim mało i z pewnym zawstydzeniem. Ten aspekt naszej fizjologii związany z wydalaniem istotnie nie jest tematem wdzięcznym, ale i nie zasługuje na przemilczenie.

Jelito grube ma do 150 cm długości i do 8 cm szerokości w stanie rozkurczu. Bywa często utożsamiane z okrężnicą, stanowiącą jego najdłuższą część. Zaczyna się od zastawki krętniczo-kątniczej na granicy z jelitem cienkim, a kończy – odbytnicą wraz z kanałem odbytowym. Fragment jelita grubego poprzedzający okrężnicę nosi nazwę jelita ślepego, inaczej kątnicy. Nazwa jelita ślepego bierze się stąd, że jeden jego koniec przechodzi w okrężnicę, a drugi ma „ślepe” zakończenie i wyrostek robaczkowy, zwieszający się swobodnie nad brzegiem miednicy mniejszej nad prawym podbrzuszem, znany powszechnie jako ślepa kiszka.

Do jelita grubego trafiają w zasadzie bezużyteczne resztki pokarmowe, bo cenne składniki zostały wcześniej wchłonięte w jelicie cienkim. Właśnie te resztki zostają zagęszczone i przekształcone w kał. W trakcie tego procesu następuje usuwanie substancji odpadowych i toksycznych. Bytujące w jelicie bakterie rozkładają resztki pokarmowe, produkują enzymy i niektóre witaminy, z bardzo potrzebną witaminą K na czele. Podczas rozkładu polisacharydów przez bakterie jelitowe powstają substancje odżywcze dla nabłonka jelita grubego. Jelito grube o ściankach charakteryzujących się dużą przepuszczalnością, ma podstawowy wpływ na gospodarką wodno-elektrolitową organizmu. Okrężnica natomiast odgrywa kluczową rolę w systemie odpornościowym organizmu.

 

Dlaczego jelito choruje?

Wśród najczęściej występujących chorób jelita grubego wymienia się: żylaki odbytu, czyli hemoroidy, uchyłki, polipy, zapalenie wyrostka robaczkowego, nowotwory złośliwe, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół jelita drażliwego i chorobę Leśniowskiego-Crohna, która jednak należy w naszym kraju do schorzeń notowanych stosunkowo rzadko.

Poszczególne choroby i dysfunkcje mają na ogół określone przyczyny. Istnieje jednak grupa czynników patogennych wspólnych dla większości zaburzeń. Warunkuje je bowiem w dużej mierze to, co jemy, oraz jak jemy, czyli składniki spożywanych pokarmów oraz niewłaściwe nawyki żywieniowe, np. jedzenie nieregularne i w pośpiechu. Na sprawność działania jelita grubego wpływają i inne okoliczności, m.in. codzienne stresy i nerwowość, brak fizycznej aktywności, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, nawykowe wstrzymywanie defekacji.

To jest ogólne tło osłabiania jelitowej motoryki, co prowadzi do dłuższego zalegania w jelicie resztek pokarmowych i toksyn uwalniających się przy ich rozkładzie. Toksyny poprzez ścianki jelita wnikają do krwiobiegu, a zatruwając organizm, rzutują na funkcjonowanie wielu organów. „Śmierć czai się w jelitach” – mawiał średniowieczny alchemik i medyk, Paracelsus.

Długie zaleganie treści jelitowej pociąga za sobą rozwój szkodliwych dla człowieka szczepów bakterii, zakłóca równowagę pomiędzy poszczególnymi składnikami flory bakteryjnej.

Mięśniówka zdrowego jelita grubego dobrze radzi sobie z treścią pokarmową, bo jelito jest sprężyste i mobilne, energicznie przemieszcza treść, zapewnia jej sprawne wydalenie. Osłabiona mięśniówka chorego jelita sprawia, że cały ten proces dokonuje się wolniej, prowadząc do samozatruwania organizmu. Wtórują w tym niepożądane bakterie. Gnijące pozostałości osiadają na ściankach jelita, a osady ograniczają przepływ substancji odżywczych, wody i elektrolitów. W ten sposób funkcjonowanie jelita zostaje poważnie zaburzone.

 

Choroby jelita a cywilizacja

Trudno byłoby opisywać poszczególne choroby jelita grubego, z których wszystkie powodują szereg nieprzyjemnych objawów i obniżają komfort życia, lecz nie wszystkie są dla niego zagrożeniem. Znamienne jest jednak to, że zaniedbanie bądź zlekceważenie dolegliwości nie zaliczanych do niebezpiecznych może z biegiem czasu doprowadzić do poważnych i brzemiennych w skutki kłopotów. Nie bez powodu polipy jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego uznaje się za stany przedrakowe.

Nowotwór złośliwy jelita grubego to coraz częściej występujący rak przewodu pokarmowego. 60 proc. przypadków tej choroby dotyczy końcowych odcinków jelita – esicy i odbytnicy. Choroba dotyka już nie tylko ludzi starszych (po 60 r.ż.), lecz także znacznie młodszych. Częściej atakuje mężczyzn.

Czynniki ryzyka choroby w nikłym stopniu mają podłoże genetyczne. Wiążą się przede wszystkim z nawykami żywieniowymi i trybem życia. Rozwojowi zmian nowotworowych w jelicie grubym, a także innych patologii w jego obrębie szczególnie sprzyja dieta uboga w błonnik, a bogata w zwierzęce tłuszcze, czerwone mięso, żywność wysoko przetworzoną. Kraje basenu Morza Śródziemnego, Azji i Dalekiego Wschodu notują znacznie mniej przypadków raka jelita grubego, co zdaje się potwierdzać znaczenie żywienia w powstawaniu tej choroby.

O ile niedostatek błonnika pokarmowego i obecnych np. w jogurcie bakterii poprawiających perystaltykę jelit i korzystnie wzbogacających mikroflorę pogarsza funkcjonowanie jelita grubego, o tyle siedząca praca, mała aktywność fizyczna i częste zaparcia sprzyjają powstawaniu hemoroidów, choć przyczyna tworzenia się żylaków odbytu nie jest w pełni poznana. Wiadomo jednak, że i w tym przypadku duży wpływ ma złe odżywianie i długotrwałe zaparcia. Przypadłość ta objawia się krwawieniem z odbytu i ma kilka etapów. W stadiach zaawansowanych krwawienia łączą się z bólem, a guzy krwawnicze, dużych już rozmiarów, wypadają na zewnątrz.

Reklama

 

Uchyłki i zapalenia

Hemoroidy, struktury umiejscowione w kanale odbytu, mają formę wypukleń błony śluzowej do wewnątrz i składają się głównie z licznych połączeń tętniczo-żylnych.

Z kolei uchyłki jelita grubego są wpukleniami błony śluzowej jelita. Uchyłki mogą powstawać w różnych częściach przewodu pokarmowego – w przełyku, żołądku, jelicie cienkim. Ich obecność w jelicie grubym nie daje zazwyczaj dolegliwości, ale może mieć konsekwencje w postaci stanów zapalnych, ropni, a nawet zapalenia otrzewnej. Uchyłkowatości sprzyja głównie podeszły wiek, a także sposób odżywiania. W krajach o niskim stopniu rozwoju gospodarczego, a także u wegetarian jest to schorzenie niezmiernie rzadkie.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego występuje najczęściej u kobiet w krajach wysoko rozwiniętych. Obejmuje zazwyczaj końcowy odcinek jelita, tj. odbytnicę. Mężczyźni chorują rzadziej. Szczyt zapadalności przypada na dwa okresy życia: między 20 a 35 rokiem oraz po sześćdziesiątce. Skrajną postacią choroby jest toksyczne zapalenie jelita, w którym o życiu pacjenta decyduje szybka diagnoza i chirurgiczna interwencja.

Choroba Leśniowskiego-Crohna, podobnie jak zapalenie wrzodziejące jest nieswoistym stanem zapalnym toczącym się głównie w końcowym fragmencie jelita, chociaż zmiany zapalne mogą też rozwijać się w różnych częściach jelita, oddzielonych zdrowymi odcinkami, zająć inne segmenty układu pokarmowego, włącznie z jamą ustną, choć to raczej rzadkość. Do rzadkości należy też sama choroba, której w Polsce odnotowano statystycznie 3 przypadki na 100 tysięcy osób, głównie między 15 a 35 rokiem życia.

Zaburzenia funkcji jelita grubego wiążą się także z tzw. spastycznym zapaleniem okrężnicy, czyli zespołem nadwrażliwości jelita grubego. Objawy schorzenia – bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia na przemian z biegunkami są spowodowane zmienną pracą mięśni narządów wewnętrznych. Nie należą do przyjemnych, mają charakter nawracający i u większości osób (zazwyczaj bardzo młodych lub przed trzydziestką) na tyle lekki, że nie skłaniają do konsultacji z lekarzem.

Przyczyny zespołu nadwrażliwości nie są znane, nie ma też sposobu leczenia tych zaburzeń, wiązanych często z czynnikami psychologicznymi, hormonalnymi i genetycznymi.

 

Objawy raka jelita grubego:

  • Zmiana rytmu wypróżnień
  • Krwawienie przy oddawaniu stolca
  • Stolce ołówkowate
  • Niedokrwistość
  • Osłabienie
  • Pobolewania brzucha
  • Utrata masy ciała.

 

Badanie na krew utajoną

W przypadku krwawienia niewidocznego gołym okiem badaniem potwierdzającym obecność krwi jest test na krew utajoną w stolcu. Dodatni wynik tego łatwo dostępnego w aptekach i prostego badania, u osób po 40 roku życia, może sugerować proces rozrostowy o charakterze nowotworowym, obecność polipów, owrzodzeń lub nadżerek.

Właściwa diagnostyka rozpoczyna się od badania przez kiszkę stolcową (badanie per rectum). W 25 proc. przypadków pozwala to zlokalizować nowotwór (nie musi być złośliwy). W pozostałych  przypadkach przeprowadza się badania endoskopowe i radiologiczne.

 

Co to jest hydrokolonoterapia

Jest to terapia wodna, sposób rewitalizacji okrężnicy poprzez oczyszczenie jej ścianek z nagromadzonych osadów i gnijących, toksycznych resztek. Zabieg hydrokolonoterapii, znacznie bardziej skuteczny od lewatywy i o wiele mniej przykry dla pacjenta, przeprowadza się przy użyciu specjalnej aparatury. Umożliwia dokładne oczyszczenie jelita grubego na całej długości. Hydrokolonoterapia korzystnie wpływa na motorykę jelit i skład flory bakteryjnej.