Najczęstszą przyczyną anemii jest niedobór żelaza, głównego składnika hemoglobiny, w organizmie. Inne przyczyny powstania tej choroby to zbyt mała podaż kwasu foliowego, witamin B6, B12, C, E oraz niektórych mikroelementów (m.in. miedzi, cynku, manganu, kobaltu). Niedokrwistość może również wystąpić w przebiegu schorzenia nowotworowego oraz wielu innych chorób o charakterze przewlekłym. Przed przystąpieniem do leczenia konieczne jest więc ustalenie konkretnej przyczyny powstania anemii.

 


Przyjęte normy

Niedokrwistość (anemia) występuje przy zbyt małej liczbie czerwonych krwinek oraz niedoborze hemoglobiny, co przyczynia się do znacznego zmniejszenia ilości utlenionej krwi w organizmie. Zgodnie z ustaleniami Światowej Organizacji Zdrowia zawartość hemoglobiny jest zależna od płci, wieku, aktywności fizycznej bądź diety. Gdy spada poniżej określonych norm, wówczas mówimy o niedokrwistości. I tak, u kobiet jest to – poniżej 120g/l, przy czym u kobiet w ciąży poniżej 110g/l. Mężczyzn powinna zaniepokoić zawartość hemoglobiny poniżej 130g/l, natomiast dzieci do 6. roku życia – poniżej 110g/l; u dzieci w wieku 6–14 lat norma – to 120g/l.

Przyjęta ilość czerwonych krwinek rozkłada się następująco: u mężczyzn – 5,0x1012/l, u kobiet 4,5x1012/l.

 

Objawy

Najbardziej widoczne objawy anemii to bladość skóry, paznokci, spojówek, dziąseł, warg czy też łamliwość włosów. Chory ponadto odczuwa częste zmęczenie, trudności w skupieniu uwagi, senność, drażliwość, przyspieszony oddech i przyspieszone bicie serca. Często towarzyszą mu bóle i zawroty głowy, stany podgorączkowe, ogólne osłabienie mięśni czy szum w uszach.

Jeśli zaobserwujemy u siebie powyższe objawy, najlepiej bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Reklama

 

Niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza

Niedobór żelaza to z pewnością najczęstsza przyczyna powstania anemii (tzw. niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza). Żelazo jest bowiem niezbędne do syntezy nowych cząsteczek hemoglobiny.

– Niedobór żelazawyjaśnia doktor Andrzej Mital specjalista chorób wewnętrznych –  wynika z braku podaży najlepiej przyswajalnej jego postaci, zawartej w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz z zaburzonego wchłaniania żelaza zawartego w produktach roślinnych, wskutek obecności dużych ilości fitynianów i polifenoli w tego rodzaju diecie. Należy dodać, że rozszerzenie diety o produkty mleczne i jaja w pełni zaspokaja zapotrzebowanie na niezbędne składniki odżywcze, co zapobiega wystąpieniu anemii.

Do produktów zawierających duże ilości żelaza należą: mięso, drób, wątróbka, podroby, kasze, jaja, kakao, rośliny strączkowe, szpinak, śliwki suszone, orzechy, rodzynki, daktyle czy drożdże. Natomiast produkty o niskiej zawartości tego pierwiastka to mleko krowie, większość owoców, ziemniaki, pomidory, cebula, kapusta, seler, sałata, ryż, mąka pszenna biała, i tłuszcz.

Rozpatrując zawartość żelaza jak też i innych pierwiastków w produktach spożywczych, pamiętajmy, że duża zawartość danego składnika w produkcie nie zawsze oznacza, iż jest on dla nas jego dobrym źródłem. Niektóre produkty, głównie pochodzenia roślinnego, zawierają bowiem duże ilości żelaza, jednak jego wchłanianie jest znikome (przykładem może być szpinak).

– Najlepiej przyswajalne jest żelazo hemowe – mówi Andrzej Mital – występujące w produktach pochodzenia zwierzęcego, czyli w mięsie, rybach, drobiu. Spośród czynników ułatwiających wchłanianie żelaza wymienić należy witaminę C, soki z owoców cytrusowych oraz dietę bogatą w białka i aminokwasy. Przyswajalność żelaza jest gorsza w przypadku niedokwaśności, stosowania leków hamujących wydzielanie kwasu solnego w żołądku oraz go zobojętniających. Wchłanianie żelaza upośledzają również pszenica i otręby.

Pamiętajmy jednak, iż leczenie dietetyczne anemii należy traktować jako wspomagające. O wyborze odpowiedniej terapii farmakologicznej oraz diety decyduje lekarz specjalista.

 

Pozostałe rodzaje niedokrwistości

Anemia megaloblastyczna – charakteryzuje ją obecność olbrzymich krwinek czerwonych (megalocytów) we krwi oraz olbrzymich erytroblastów (megaloblastów) w szpiku, przy czym niedobór hemoglobiny jest mniejszy niż krwinek czerwonych (tzw. niedokrwistość nadbarwliwa). Przyczyną powstania tej anemii jest niedobór witaminy B12 oraz kwasu foliowego.

Anemia aplastyczna – cechuje ją niedoczynność bądź też zupełny zanik szpiku na skutek uszkodzeń czynnikami fizycznymi (promieniowaniem rentgenowskim, izotopami), chemicznymi, niektórymi lekami oraz z przyczyn nieznanych (tzw. anemia aplastyczna samoistna).

Anemia ciężarnych – określana także jako anemia rzekoma lub fizjologiczna, powstaje w wyniku zwiększenia się objętości krwi w czasie ciąży. Zaliczana do tzw. niedokrwistości niedobarwliwych, związanych ze spadkiem poziomu hemoglobiny stosunkowo większym niż krwinek czerwonych. Główna przyczyna tkwi w niedoborze żelaza w ustroju ciężarnej kobiety. Anemia ciężarnych może doprowadzić do wielu powikłań, np. zaburzeń czynności macicy, przedłużania się porodu, licznych zakażeń połogowych, a nawet doprowadzić do przedwczesnych porodów czy zamartwic u dziecka.

Anemia złośliwa – zwana również chorobą Addisona Biermera (po raz pierwszy została przez nich opisana) charakteryzuje się niedoborem witaminy B12, koniecznej do syntezy czerwonych ciałek krwi. Najczęściej dotyka osoby po 40., 50. roku życia. Przyczyna niedoboru wit. B12 może tkwić w zbyt małym jej spożyciu, braku specjalnego czynnika wytwarzanego w żołądku (czynnika wewnętrznego Castle’a) bądź w zaburzeniach wchłaniania owej witaminy. Choroba objawia się żółtym odcieniem skóry, niedowładem kończyn, zapaleniem języka, osłabieniem oraz zawrotami głowy.

Anemię pokrwotoczną wywołuje nagła i znaczna utrata krwi (krwotok) lub przewlekłe krwawienie (także zbyt obfite menstruacje, krwawienia z żylaków itd.).

Anemia sierpowata – zaliczana do tzw. niedokrwistości hemolitycznej, to dziedziczna, ciężka i zwykle nieuleczalna choroba. Cechuje ją obecność nieprawidłowej hemoglobiny w czerwonych ciałkach krwi. Nazwa wywodzi się od sierpowatego kształtu, jaki przybierają erytrocyty przy niskim ciśnieniu krwi.

 

Dieta w anemii

Chociaż leczenie dietetyczne niedokrwistości jedynie wspomaga terapię farmakologiczną, warto przybliżyć jej najważniejsze zasady. Jak się odżywiać, czego unikać?

Przede wszystkim dieta powinna być urozmaicona – radzi doktor Andrzej Mital – zawierająca produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w odpowiednich proporcjach, co wpłynie nie tylko na zapobiegnięcie anemii, ale również wielu innym chorobom. Dieta wegetariańska natomiast, pomimo korzystnego wpływu w zapobieganiu chorobom układu krążenia, miażdżycy, otyłości, nadciśnieniu, chorobom nowotworowym, może jednak po pewnym czasie doprowadzić do niedokrwistości niedoborowej. Wówczas konieczna jest suplementacja brakujących czynników – najczęściej żelaza i witaminy B12. Alternatywą jest dołączenie do diety przetworów mlecznych i jaj. Należy zaznaczyć, że niedobór witaminy B12 najczęściej pojawia się dopiero po kilku latach od momentu wdrożenia diety wegetariańskiej, co związane jest z tym, iż magazyny tej witaminy zgromadzone w wątrobie wystarczają na 3 do 5 lat. Aby zapobiec niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego, należy spożywać odpowiednią ilość produktów roślinnych, ponieważ głównie w nich jest on zawarty. Szczególnie ważne jest stosowanie diety gwarantującej odpowiednią podaż żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 w okresie zwiększonego zapotrzebowania na te czynniki, czyli w czasie wzrastania, ciąży i karmienia piersią. Bardzo często w powyższych stanach konieczna jest dodatkowo suplementacja preparatami żelaza i kwasu foliowego.

Warto zastosować się do powyższych rad specjalisty.

 

Agnieszka Tuszyńska