Prawda jest okrutna: mimo ciągłych badań nad nowymi preparatami medycznymi i nad wprowadzaniem coraz to nowszych leków, cukrzyca pozostaje chorobą nieuleczalną. Podobnie jak powikłania tego schorzenia. To oczywiście wcale nie oznacza, że odpowiednie leczenie nie przynosi pozytywnych efektów. Można bowiem postępować tak, że choroba nie będzie miała znaczącego wpływu na stan zdrowia i samopoczucie pacjentów. Wielu ludzi sukcesu: sportowcy, politycy, aktorzy realizują swoje życiowe plany i ambicje mimo cukrzycy. Regularne kontrolowanie poziomu cukru we krwi, rygorystyczne stosowanie się do zaleceń lekarskich w znaczny sposób może spowolnić postęp choroby i, co jest niezmiernie ważne, odsunąć w czasie groźne powikłania tego schorzenia, m.in. tzw. stopę cukrzycową.

 

Podwyższona glikemia jest przyczyną wielu zaburzeń metabolizmu i powoduje uszkodzenie małych naczyń krwionośnych (mikroangiopatię) oraz dużych tętnic (makroangiopatię). To skutkuje zaburzeniami ukrwienia oraz uszkodzeniem wielu narządów. Do powikłań wynikających z uszkodzenia małych tętniczek należą retinopatia, nefropatia oraz neuropatia.

W neuropatii cukrzycowej dochodzi do uszkodzenia nerwów. Objawy mogą być różnorodne i zależą od tego, które nerwy są uszkodzone. Najczęściej występuje polineuropatia obwodowa, której objawem są m.in. nieznośne bóle: uczucie palenia i pieczenia stóp i dłoni, głównie w godzinach nocnych. To właśnie u chorych z neuropatią najczęściej dochodzi do powstania stopy cukrzycowej.

 

Niezauważalne początki

Zespół stopy cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych, przewlekłych powikłań choroby cukrzycowej: dotyka od 6 do 10 procent cukrzyków. Powikłanie to, obejmujące tkanki miękkie, a w szczególnych przypadkach również kości, występuje z powodu uszkodzenia układu nerwowego, układu naczyniowego – zaburzenia ukrwienia – oraz podatności na infekcje bakteryjne.

Niestety, bardzo łatwo można przeoczyć początek rozwoju tego schorzenia, głównie dlatego, że zaburzone jest odczuwanie bólu, także tego towarzyszącego różnym skaleczeniom, otarciom. Chory nie czuje, że ma zbyt ciasne obuwie, że kamyk dostał się do buta czy stopa uległa urazowi – np. wbiło się szkło lub ostry przedmiotu przy chodzeniu boso.

Istotnym problemem osób ze stopą cukrzycową jest trudne gojenie się nawet małych ran i skłonność do przewlekłych stanów zapalnych po niewielkim urazie. Otarcie naskórka u osoby zdrowej po kilku godzinach jest już niewidoczne, u diabetyka może się goić jakże często dłużej niż kilkanaście dni, a skrajnie prowadzić do poważnych powikłań.

U cukrzyka często występują zaburzenia czucia temperatury: chory nie potrafi odróżnić temperatury wysokiej od niskiej, a czasami odwrotnie – gorącą wodę odczuwa jako letnią, stąd kąpiel lub mycie nóg bez uprzedniego sprawdzenia temperatury powodować może znaczne oparzenia.

Reklama

 

Sygnały alarmowe

Jednym z istotnych symptomów cukrzycy jest postępująca suchość skóry. To skutek zaburzeń pracy gruczołów potowych i łojowych; skóra bowiem nie umie magazynować wystarczającej ilości tłuszczów i wody. Sucha i łuszcząca się skóra swędzi i pęka, występuje jej nadmierne rogowacenie. U cukrzyków większa jest też skłonność do grzybicy skóry i paznokci stóp.

Zaburzenia czucia, objawiające się drętwieniem palców stóp, uczuciem „wędrujących mrówek”, brakiem wrażliwości na ból i temperaturę, występowanie bólu kłującego i piekącego, trudno i długo gojące się rany, czasami deformacja palców stóp, obrzęki grzbietu stopy – to objawy na tyle niepokojące, że konieczne jest natychmiastowe zasięgnięcie porady lekarskiej.

Zlekceważenie tych objawów przez pacjentów z chorobą cukrzycową może skutkować bardzo przykrymi konsekwencjami, zwłaszcza że procesy patologiczne w stopie cukrzycowej mają tendencję postępującą.

 

Konieczna dbałość i pielęgnacja

Nie do przecenienia dla właściwej profilaktyki jest codzienna, bardzo staranna i dokładna pielęgnacja stóp i troska o zachowanie ich w dobrej kondycji. Wszystko przede wszystkim po to, by nie dopuścić do powstania infekcji. Stóp osoby chorej na cukrzycę nie wolno ani nadmiernie moczyć, ani forsować ćwiczeniami, ani nagrzewać.

Każdego dnia trzeba robić ich dokładny przegląd: zwracać uwagę na nagniotki, stwardnienia naskórka, drobne pęknięcia i zmiany zabarwienia skóry.

Konieczna jest dbałość o to, by stopy były zawsze czyste i suche: jeśli skóra jest zbyt sucha – trzeba używać kremu nawilżającego, a jeśli nadmiernie wilgotna – pudru do stóp.

Trzeba codziennie, albo i parę razy dziennie, zmieniać skarpetki, rajstopy lub pończochy i nosić tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie.

Ważne jest unikanie temperatur skrajnych – gorąca i zimna, nie powinno się używać drażniących kremów ani środków usuwających nagniotki, niewskazane jest używanie ostrych przyborów do pedikiuru – najlepiej te zabiegi powierzyć pedikiurzystce, której należy powiedzieć o cukrzycy. I w żadnym wypadku nie wolno chodzić boso. To naprawdę bardzo ważne, by ograniczyć ewentualność jakiegoś skaleczenia.

 

Leczenie

Stopa cukrzycowa to powód do odwiedzania lekarzy różnych specjalności, głównie chirurgów i ortopedów, którzy najczęściej zajmują się leczeniem ostrych objawów tego zespołu. W przypadku, kiedy chory znajdzie się w szpitalu, program leczenia rozpoczyna się od unieruchomienia nogi, odciążenia jej i leżenia w łóżku. Zapobiega to szerzeniu się zakażenia i polepsza utlenowanie tkanek stopy.

Lekarze specjaliści wiedzą, jak goić rany i likwidować ropnie. W razie konieczności są w stanie usuwać martwicze tkanki, a także leczyć odpowiednimi antybiotykami, stosować środki zmniejszające lepkość krwi, ułatwiające docieranie jej do niedokrwionych struktur.

Ale i tak, mimo zastosowania wszystkich dostępnych środków i metod zdarza się, że konieczna staje się amputacja chorej stopy. Niezmiernie ważne jest, aby była wykonana w odpowiednim momencie. Pomimo radykalności tego zabiegu bywa on wybawieniem dla pacjenta, któremu dobre i funkcjonalne protezowanie poamputacyjne przywraca możliwość prowadzenia aktywnego życia.

 

Katarzyna Kamińska

 

Przyczyną objawów zespołu stopy cukrzycowej jest zahamowanie dopływu krwi do tkanek stóp, co powoduje niedotlenienie i brak niezbędnych składników odżywczych.

Jeśli towarzyszy temu uszkodzenie nerwów, spowodowane wcześniejszą neuropatią cukrzycową, to dochodzi do szeregu wtórnych zmian, takich jak: zaniki mięśniowe, zaburzenia w ukształtowaniu stopy – szczególnie jej sklepienia, ograniczenie ruchomości stawów i nieprawidłowy rozkład ciśnienia na stopę.

 

Z danych amerykańskich wynika, że u 4–10 proc. chorych na cukrzycę konieczne są tzw. nietraumatyczne amputacje kończyn – tzn. niewywołane urazem, w 85 proc. poprzedzone są owrzodzeniami stóp. Według dokumentacji szpitalnej USA rocznie wykonuje się ponad 50 tys. amputacji – w połowie operowanych poniżej i w połowie powyżej kostki.

 

W zapobieganiu powikłaniom cukrzycy istotne znaczenie ma stosowanie odpowiedniej diety i zdrowego stylu życia.

Ważne jest odpowiednie żywienie, które powinno preferować pokarmy obfite w witaminy A, zwłaszcza w postaci beta-karotenu, C, E oraz antyoksydanty, chroniące tętnice przed uszkodzeniem i miażdżycą. A ponadto podejmowanie aktywności fizycznej – spacery i sport oraz unikanie nadwagi, nadużywania alkoholu i palenia tytoniu.