Jest nieuleczalna, uciążliwa i każdy może na nią zapaść – wszystko zależy od uwarunkowań. Co roku na astmę umiera na świecie ćwierć miliona ludzi, w Polsce – 1500. Według najnowszych danych Światowej Organizacji Zdrowia cierpi na nią już 300 milionów ludzi. To jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych. Jak z nią żyć?
Chociaż nieuleczalna, astma nie musi stanowić utrudnienia w normalnym życiu. Jeśli jest prawidłowo leczona, nie przeszkadza nam w pracy, nauce, uprawianiu sportów i codziennym funkcjonowaniu. Dopiero kiedy zaniedbujemy stałą kurację, zaczynają się kłopoty.
Męczący kaszel, duszności, trudności w wykonywaniu wymagających wysiłku fizycznego czynności, ograniczenia przy wykonywaniu prostych, codziennych obowiązków – każdy chory, który zlekceważył postawioną diagnozę lub ma za sobą kurację źle dobranymi lekami, zna doskonale te objawy. Wie także, jakie bariery stają przed nim, jeśli nie zadba o właściwe leczenie. Świszczący oddech, przebudzenia nocne, kaszel, który dusi w nocy i w dzień, odczuwanie ciężaru w klatce piersiowej. Ograniczona wydolność wysiłkowa może przeszkadzać w realizacji nawet prostych zadań, a także w spełnieniu wielu marzeń. Zaniedbanie leczenia doprowadzić może do inwalidztwa, a nawet śmierci. Jeśli jednak swój stan potraktujemy z pełną odpowiedzialnością, możemy w pełni korzystać z życia, a większość ograniczeń zniknie. Dlatego warto sprawować nad astmą kontrolę.
Jak kontrolować chorobę
Raport Światowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (Global Initiative for Astma, GINA) wprowadził nową klasyfikację astmy. Choroba ta może być kontrolowana, częściowo kontrolowana i niekontrolowana.
Głównym celem w leczeniu astmy jest osiągnięcie i utrzymanie jej kontroli, czyli takiego stanu, w którym nie wpływa ona na życie chorego – nie widać jej objawów, pacjent ma zachowaną dobrą wydolność wysiłkową, może bez przeszkód pracować i uczyć się, nie wymaga doraźnej pomocy medycznej z nagłych przyczyn. Najpierw jednak należy postawić właściwą diagnozę. Jeśli lekarz podejrzewa u pacjenta astmę, powinien przeprowadzić dokładny wywiad, zlecić badania czynnościowe płuc i testy alergologiczne.
Jeśli została już rozpoznana, to co dalej?
Astma charakteryzuje się dużą zmiennością nasilenia objawów. Wpływ na to ma wiele czynników – stany emocjonalne, drażliwe zapachy, infekcje czy nietypowe alergie. Dlatego jeśli chcemy ją kontrolować, ważna jest identyfikacja czynników ryzyka i zmniejszenie stopnia narażenia chorego na ich działanie.
Wybór terapii
Kontrolę astmy można uzyskać poprzez leczenie przeciwzapalne (leki kontrolujące przebieg choroby, stosowane przewlekle) i leczenie rozszerzające oskrzela (leki objawowe – znoszą uczucie duszności, poprawiają drożność dróg oddechowych; stosuje się je zwykle doraźnie do przerwania ataku astmy).
Istotne znaczenie ma także wygoda i łatwość stosowania terapii, na przykład prosty sposób aplikacji leków (leczenie skojarzone, czyli podawanie leków z jednego inhalatora). Eksperci przytaczają coraz więcej danych przemawiających za tym, że leczenie za pomocą jednego inhalatora rewolucjonizuje leczenie astmy i przyczynia się do lepszej kontroli tej choroby. Oprócz efektów liczy się także wygoda pacjenta, łatwiej jest mu stosować się do zaleceń lekarskich.
Jednak żeby utrzymać astmę w ryzach, należy poznać ją na wylot i być świadomym, jak może zakończyć się nieprzestrzeganie prostych zasad. I tutaj wymagana jest ścisła współpraca lekarza z chorym.
Dobry pacjent to pacjent świadomy
Ważne jest zaangażowanie go w leczenie, tak aby sam miał świadomość zagrożeń i potrafił eliminować ze swojego otoczenia elementy zaostrzające przebieg choroby. Musi wiedzieć o tym, co może spowodować nagłe pogorszenie jego stanu (dym tytoniowy, zanieczyszczone powietrze, wysiłek, silne emocje – płacz, śmiech, zakażenie dróg oddechowych), co może wywołać atak astmy (alergeny, środki chemiczne, sierść zwierząt). W tym celu musi ściśle współpracować z lekarzem. Ich dobre relacje w sposób istotny wpłyną na przebieg kuracji, ważny jest także dobry przepływ informacji. Lekarz powinien udzielać ich choremu jak najwięcej, a ten z kolei powinien odwdzięczyć się zdrową ciekawością. Dlaczego przyjmuję takie leki, a nie inne? Jakie są ich składniki? Czy istnieją, a jeśli tak – jakie są skutki uboczne przyjmowania lekarstw? Czego się wystrzegać podczas codziennych, rutynowych czynności? Na które czynniki powinienem uważać?
Chorzy na astmę mają wpływ na to jak przebiega ich choroba, ponieważ nie jest ona zależna tylko od podawanych medykamentów. Z jednej strony może stanowić to utrudnienie – nie wystarczy ślepo trzymać się zaleceń co do przyjmowania lekarstw. Jednak może to być i zaleta – pacjent świadomy tego, że nie jest skazany tylko na lekarza, chętniej zaangażuje się w proces leczenia. Zamiast bezradności poczuje kontrolę – to luksus, który może pomóc w walce z astmą.
Ważne w kontroli astmy jest zachowanie systematyczności i ciągłości w leczeniu, nawet jeśli objawy choroby ustąpią. Nieleczona może prowadzić do powikłań, w tym do niewydolności oddechowej i niedotlenienia organizmu.
Wszystkich tych zagrożeń można uniknąć, ryzyko ograniczyć, zdrowie ochronić i zrealizować swoje nawet najbardziej szaleńcze plany. Należy tylko pamiętać, aby do leczenia podejść z pełną świadomością i zaangażowaniem.
Opr. M.A.
Zobacz również:
- Astma oskrzelowa – przyczyny, rozpoznanie, leczenie
- Astma oskrzelowa – rodzaje, leczenie
- Astma, czyli dychawica oskrzelowa – przyczyny, rodzaje, przebieg choroby