Profilaktyka schorzeń niewielkiego, ale ważnego gruczołu, jakim jest prostata (gruczoł krokowy, stercz), sprowadza się do regularnego wykonywania badań. Raz w roku powinni się im poddawać wszyscy panowie po 50. roku życia.

 

Systematyczna kontrola zalecana jest także mężczyznom młodszym, już po czterdziestce, u których w rodzinie występował rak prostaty – z racji przynależności do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia tego groźnego nowotworu.

 

Pokonać strach i wstyd

Ze statystyk wynika jednak, że większość mężczyzn stroni od kontaktów z lekarzem i lekceważy działania profilaktyczne. Szuka pomocy dopiero wtedy, gdy dostrzega u siebie niepokojące objawy, takie jak utrudnione, a nawet bolesne oddawanie moczu, częste oddawanie skąpych ilości moczu, a także bóle w okolicach pleców i miednicy.

Tego typu sygnały świadczą nie tylko o przeroście gruczołu krokowego (łagodnym lub złośliwym), lecz mogą także być skutkiem stanu zapalnego. Zamiast więc gubić się w domysłach i z lęku chować głowę w piasek, zawsze lepiej sytuację szybko wyjaśnić. Niestety, strach i fałszywy wstyd przed badaniem bywają silniejsze od zdrowego rozsądku. A to miewa czasem fatalne skutki.

Reklama

 

U lekarza – badanie per rectum

Powodem wstydu jest najczęściej badanie palpacyjne, per rectum (przez odbytnicę), jedno z podstawowych badań lekarskich stosowanych przede wszystkim w urologii, proktologii i ginekologii. Pozwala ono stwierdzić zmiany w obrębie gruczołu i skierować na dalszą diagnostykę – badanie moczu (ogólne i na posiew, aby wykluczyć infekcję), oznaczenie poziomu PSA, a potem ewentualną biopsję.

Pacjent bez spodni i bielizny staje tyłem do lekarza. Nogi rozstawia szeroko i pochyla się lekko do przodu, opierając się rękami o blat biurka lub stołu. Najczęściej przyjmuje pozycję kolanowo-łokciową. Lekarz wykonuje badanie w rękawiczkach pokrytych środkiem poślizgowym, ułatwiającym zbadanie gruczołu i zmniejszającym uczucie dyskomfortu. W trakcie badania pacjent może odczuwać niewielki ucisk w obrębie krocza. Pomocą w szybkim i sprawnym przeprowadzeniu badania jest maksymalne rozluźnienie mięśni przez pacjenta.

 

Marker PSA – badanie krwi

PSA – z angielskiego Prostate Specific Antigen – czyli antygen swoisty dla prostaty, to marker swoisty dla tkanki prostaty, a nie dla raka prostaty, dlatego jego podwyższony poziom występuje u około 20 proc. mężczyzn niemających nowotworu. Mimo to marker ten jest bardzo ważny i ma duże znaczenie w diagnostyce i terapii traka prostaty.

PSA jest produkowaną przez komórki stercza substancją wpływającą na upłynnienie nasienia, która jest także obecna w surowicy krwi. U zdrowego mężczyzny jedynie śladowe ilości PSA przedostają się do krwiobiegu, a wysokie stężenie utrzymuje się w nasieniu.

Prawidłowa wartość stężenia PSA wynosi od 0 do 4,0 ng/ml. Przekroczenie wartości maksymalnej jest wskazaniem do dalszych badań, między innymi do biopsji prostaty.

W warunkach fizjologicznych PSA wzrasta z wiekiem mężczyzny – wyliczono, że około 0,04 ng/ml w ciągu roku. Łagodny przerost gruczołu też powoduje podwyższenie PSA – wzrost objętości stercza o 1 cm3 przekłada się na podwyższenie tego markera o 4 proc. Warto też dodać, że ejakulacja podwyższa poziom PSA w surowicy, dlatego przed badaniem wskazana jest 48-godzinna wstrzemięźliwość seksualna.

Podwyższona wartość PSA może być spowodowana łagodnym przerostem lub stanem zapalnym stercza oraz poważnym schorzeniem, jakim jest rak prostaty, który wymaga wdrożenia jak najszybszego postępowania terapeutycznego. Odpowiedniego leczenia wymaga także łagodny przerost prostaty i jej stan zapalny. Czasami wzrost PSA ma charakter przejściowy – bywa na przykład związany z podrażnieniem prostaty, spowodowanym cewnikowaniem pęcherza moczowego lub masażem tej okolicy.