Przez Niemców dziewanna była nazywana „królewską świecą”, gdyż jej długie łodygi „palą się” tysiącami żółtych kwiatów od czerwca do sierpnia niczym świece kandelabrów w królewskich komnatach. A kto raz widział tę roślinę kwitnącą w całej swej okazałości, ten zachce ją mieć także w swoim ogrodzie.
Już w starożytności przypisywano dziewannie magiczne właściwości. Dziewanna miała chronić Odyseusza przed czarami złej Kirke, która jego towarzyszy zamieniła w świnie. W Polsce jest znana i ceniona od niepamiętnych czasów. Zielarze nadali jej wiele nazw, takich jak na przykład dziewizna, kędzierzawica, krotnica czy gorzyknot.
Jest dwuletnią rośliną z rodziny trędownikowatych. Pochodzi z północno-zachodniej Azji. Rośnie w Europie, Ameryce Północnej i w północnej części Afryki. Można ją spotkać praktycznie wszędzie – nie wymaga szczególnych warunków glebowych ani klimatycznych. Rośnie na nieużytkach, na glebach jałowych, piaszczystych i kamienistych oraz na skrajach lasów.
W pierwszym roku wegetacji wytwarza dużą rozetę o wydłużonych liściach i mocnym palowym korzeniu. W drugim roku pęd osiąga 1,5 m wzrostu. Liście są jajowate, skrętoległe, w całości pokryte puszystymi, srebrnymi włoskami. W górnej części łodygi wyrastają korony kwiatowe – pięciopłatkowe, zrośnięte na dole, tworzące rurki w kielichach. Kwiaty najczęściej są żółte, rzadziej białe, pomarańczowe, purpurowe czy nawet niebieskie. W suche i słoneczne dni zrywa się tylko te płatki, które się w pełni rozwinęły. Mają one przyjemny miodowy zapach i słodkawy smak.
W celach leczniczych zbiera się kwiaty, korony kwiatowe, czasem owoce (nasiona). Zawierają one wiele cennych składników odżywczych. Należą do nich między innymi saponiny, flawonoidy, związki śluzowe i karotenoidy.
Dzięki zawartym w kwiatach saponinom można stosować dziewannę jako środek zwiększający wytwarzanie śluzu w drogach oddechowych i ułatwiający jego odkrztuszanie. Jest ona również polecana w przypadku przeziębienia i kataru, przy chrypce, uporczywym kasztu (zarówno suchym, jak i mokrym) oraz astmie. Przynosi ulgę w dolegliwościach układu pokarmowego – biegunkach, kolkach jelitowych i wątrobowych oraz nieżytach żołądka i jelit.
Zewnętrznie odwary z tej rośliny mogą być pomocne w leczeniu ran, owrzodzeń, oparzeń i odleżyn oraz w różnych chorobach skóry, a także w przypadku łupieżu i łysienia. Stosuje się je również do płukania jamy ustnej i gardła.
Godne uwagi jest również to, że myszy i szczury nie znoszą zapachu tej rośliny i dlatego warto ją wykorzystać w walce z tymi gryzoniami.