Najpierw niewielka duszność i zadyszka, która pojawia się sporadycznie, na przykład w trakcie wysiłku. Następnie duszność coraz bardziej nasilona, z czasem znacznie ograniczająca wydolność organizmu i uniemożliwiająca normalne funkcjonowanie. Często także świszczący, astmatyczny oddech i kaszel po przebudzeniu. Jeśli takie dolegliwości nie są skutkiem schorzeń układu krążenia, to najpewniej oznaczają rozedmę płuc. Rozwija się ona powoli, niekiedy latami, początkowo bez żadnych objawów, które z czasem stopniowo się ujawniają. Pierwsze są zwykle łatwe do przeoczenia.
Na czym polega
Istotą choroby są zmiany anatomiczne w płucach. Sprowadzają się one do zmniejszenia sprężystości tkanki płucnej i nadmiernego powiększenia wypełnionych powietrzem pęcherzyków płucnych, których ścianki czasem pękają. Wskutek rozdęcia tych pęcherzyków (a także drobnych oskrzelików) oraz braku ich elastyczności dochodzi do rozdęcia całych partii płuc. Zwiększają one swoją objętość tylko pozornie, bo powierzchnia wymiany gazowej w płucach zostaje ograniczona. Zmniejszeniu ulega też objętość naczyń krążenia płucnego. Wzrasta ciśnienie w tętnicy płucnej i jej rozgałęzieniach, a wszystko to prowadzi do spłycenia oddechu i potęguje uczucie duszności.
Przyczyny rozedmy
Na rozedmę płuc zapadają głownie mężczyźni w wieku 40–60 lat. Choroba rozwija się zazwyczaj w następstwie przewlekłego zapalenia oskrzeli. Wystąpieniu rozedmy sprzyjają też:
- dychawica oskrzelowa,
- stale utrzymujący się kaszel;
- ostre zapalenie oskrzeli;
- krzemica, pylica;
- zakażenia wirusowe lub bakteryjne;
- astma;
- nadmierny wysiłek oddechowy, na jaki narażeni są przedstawiciele niektórych zawodów, na przykład muzycy grający na instrumentach dętych czy wydmuchiwacze w hutach szkła.
Poważnym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów oraz przebywanie w miejscach, gdzie powietrze jest skażone szkodliwymi substancjami.
Samoistna i zastępcza
Wyróżnia się dwa rodzaje rozedmy – samoistną i zastępczą.
- Rozedma samoistna, inaczej starcza bądź zanikowa, wiąże się z procesami starzenia i zanikiem tkanki sprężystej płuca. Procesy te dotyczą wszystkich osób po 45. roku życia, ale nie u wszystkich dochodzi do rozedmy. Aby choroba wystąpiła, muszą zaistnieć czynniki obciążające lub uszkadzające tkankę płucną. Należą do nich zapalenia i nieżyty oskrzeli czy dychawica oskrzelowa.
- Rozedma zastępcza polega na tym, że zdrowy fragment płuca podejmuje zadania tej części, która jest oddechowo niewydolna, na przykład wskutek zmian gruźliczych. W takiej sytuacji ta zdrowa część także ulega rozdęciu.
Leczenie rozedmy
Choroba trwale uszkadza układ oddechowy. Zmiany w płucach są nieodwracalne. Celem leczenia staje się więc hamowanie postępu choroby i łagodzenie dolegliwości. W razie infekcji w obrębie płuc lub oskrzeli podaje się antybiotyki. Ulgę przynoszą również środki rozszerzające oskrzela i rozrzedzające zalegający w nich śluz. Przy zaawansowanej rozedmie okresowo umożliwia się chorym oddychanie powietrzem o zwiększonej ilości czystego tlenu. Stosuje się też leki usprawniające pracę serca i środki moczopędne. Niemałe znaczenie przywiązuje się do oszczędnego trybu życia, gimnastyki oddechowej, a także do rehabilitacji wykorzystującej oddychanie przeponowe i chorobowo zmienioną tkankę płucną.
Bardzo ważne jest, aby osoby ze zdiagnozowaną rozedmą kontaktowały się z lekarzem nawet w związku ze zwykłym przeziębieniem czy podejrzeniem infekcji.
Powikłania rozedmy
Rozedma płuc jest chorobą obciążającą serce. W zaawansowanym stadium prowadzi do prawokomorowej niewydolności serca, a w przypadkach skrajnych – do jego ostrej niewydolności, a nawet do śmierci. Osłabieniu czynności serca towarzyszy obrzęk kończyn dolnych, sinica po wysiłku i powiększenie wątroby.