Suchość w ustach, czyli kserostomia

Często się zdarza, że po wielogodzinnej eksploatacji lub głośnej ekspresji głosu zasycha nam w gardle, ale po wypiciu paru łyków płynu problem ten znika. Bywa tak też w chorobie, gdy trawi nas gorączka lub zażywamy leki, które mogą spowodować niewydolność ślinianek. Przyczyną uszkodzenia ślinianek może być kserostomia. Istnieją dwa rodzaje kserostomii: rzekoma – objawowa, gdzie pomimo braku zaburzeń w funkcjonowaniu ślinianek odczuwamy suchość i pieczenie w jamie ustnej oraz kserostomia prawdziwa spowodowana zanikiem błony śluzowej jamy ustnej.

Po co nam ślina?

Ślina jest wydzielana przez ślinianki przyuszne, podjęzykowe i podżuchwowe, a także przez rozsiane w błonie śluzowej warg, podniebienia, języka i policzków małe gruczoły ślinowe. Najważniejszym jej zadaniem jest nawilżanie jamy ustnej, dzięki czemu chroni ona śluzówkę przed wysychaniem i uszkodzeniem oraz pomaga zregenerować nabłonek. Ślina umożliwia też wstępne trawienie pokarmów, rozpuszcza je i ułatwia jego kontakt z kubkami smakowymi zlokalizowanymi na języku. Oczyszcza jamę ustną z resztek pokarmowych, a jej skład chemiczny neutralizuje substancje kwaśne i drażniące. Płyn ten działa przeciwbakteryjnie.

Objawy kserostomii

Głównym objawem tego schorzenia jest suchość w ustach, pieczenie warg, spękany język oraz bladość błony śluzowej. Z powodu braku śliny występuje trudność w mówieniu i połykaniu pokarmów. Gdy nie są one odpowiednio rozmiękczone resztki pokarmowe w większej ilości zalegają na zębach, co prowadzi do helitozy (brzydkiego zapachu z ust) oraz zakażeń bakteryjno-grzbiczych. Ślina zapobiega infekcjom jamy ustnej oraz próchnicy zębów. Jej brak powoduje, że kubki smakowe nie są w stanie odróżnić smaku.

Przyczyny suchości w jamie ustnej

Kserostomia może być spowodowana nieprawidłową pracą lub uszkodzeniem gruczołów ślinowych oraz działaniem niektórych leków moczopędnych, przeciwalergicznych, przeciwastmatycznych, antydepresantów lub antybiotyków. Brak śliny jest jednym z objawów nadczynności tarczycy, cukrzycy, mukowiscydozy, grzybicy jamy ustnej, depresji, anemii, odwodnienia organizmu, guza mózgu czy chorób alergicznych skóry. Z problemem tym borykają się również osoby oddychające ustami, mające protezy zębowe, a przede wszystkim nałogowi palacz.

Diagnostyka

Aby poznać przyczyną suchości w jamie ustnej konieczna jest konsultacja stomatologiczna. Po przeprowadzeniu przez lekarza wywiadu środowiskowego i badaniu fizykalnym zleca on sialometrię (pomiar śliny) oraz analizę biochemiczną składników śliny. Niekiedy konieczne jest wykonanie biopsji gruczołów ślinowych.

Leczenie i zapobieganie

Leczenie rozpoczyna się od ustalenia przyczyny i wyeliminowanie skutków suchości jamy ustnej. Podstawą leczenia kserostomii jest przede wszystkim utrzymywanie odpowiedniej higieny jamy ustnej, co zapobiegnie dalszemu rozprzestrzenianiu się zakażeń bakteryjnych i grzybiczych. Ponadto istotne jest nawilżanie jamy ustnej nawet co 10–15 minut po kilka łyków wody, a w ciągu dnia przynajmniej 2,5–3 litrów płynów. Posiłki w okresie choroby powinny być łatwe do przełknięcia, z dodatkiem oliwki lub sosów. Unikać należy mocnej kawy i herbaty, alkoholu, coli, spieczonych produktów i słonych przekąsek. Dozwolone są posiłki zawierające dużo wody, np. lody, mrożone owoce czy sorbety, a między posiłkami zaleca się gumę do żucia, landrynki czy inne rzeczy powodujące zwiększenie wydzielania śliny. Ulgę przyniesie także sztuczna ślina w aerozolu, cukierkach lub w postaci płukanki. Zaleca się także stosowanie past do zębów i płynów do ust zapobiegających próchnicy, stanom zapalnym dziąseł i przykremu zapachowi z ust.