Schorzenia układu krążenia wciąż są plagą współczesnego świata i jedną z głównych przyczyn umieralności Polaków. Mimo postępu w diagnostyce oraz stosowania farmakoterapii i inwazyjnych metod leczenia, coraz młodsze osoby przechodzą zawały i udary. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zdrowotna.
Układ krwionośny człowieka jest układem zamkniętym i dynamicznym. Zamkniętym, gdyż krew nie wydostaje się na zewnątrz, lecz krąży w systemie naczyń krwionośnych. Dynamicznym, bo krążenie nigdy nie ustaje.
Układ ten nazywany jest także sercowo-naczyniowym, gdyż składa się z krwi, serca i naczyń krwionośnych – tętnic, żył oraz naczyń włosowatych.
Żyły
Żyły są odpowiedzialne za odprowadzanie krwi z tkanek do serca (z wyjątkiem sieci tętniczo-tętniczej w nerkach i krążenia wrotnego w wątrobie). Krew w nich płynąca ma barwę ciemnoczerwoną (zawiera znikomą ilość tlenu), tylko w żyłach płucnych i pępowinowych jest jaśniejsza (zmieszana z tlenem). Naczynia żylne mają cienkie, wiotkie ściany. Mogą posiadać zastawki zapobiegające cofaniu się krwi.
Tętnice
Tętnice są naczyniami o grubych, mocnych ścianach, składających się z mnóstwa włókien sprężystych i kolagenowych. Muszą być takie, gdyż panuje w nich wyższe ciśnienie niż w żyłach. Główną funkcją tętnic jest rozprowadzanie krwi utlenionej (która ma jasnoczerwoną barwę) z serca do tkanek.
Naczynia włosowate
To najdrobniejsze elementy układu krwionośnego. Łączą tętnice z żyłami. Są zbudowane z śródbłonka, a ich funkcją jest przekazywanie tlenu i substancji odżywczych do komórek. Ciśnienie krwi jest w nich większe niż w żyłach, ale zdecydowanie mniejsze niż w tętnicach. Krew płynie w nich najwolniej.
Serce
Serce to centralny narząd i swoista pompa układu krwionośnego. Usytuowane w klatce piersiowej, składa się z dwóch komór oraz dwóch przedsionków.
Mechanizm działania serca, a zarazem całego układu krążenia, jest prosty. Bogata w tlen, pochodząca z płuc krew dociera do lewego przedsionka, potem do lewej komory, a stamtąd, przez aortę, do wszystkich komórek naszego ciała (duży, obwodowy obieg krwi).
Do prawego przedsionka napływa krew pochodząca z całego organizmu, zawierająca niewielką ilość tlenu. Przechodzi ona do prawej komory, następnie do tętnicy płucnej, a potem do płuc. Tam zostaje wzbogacona w tlen (mały, płucny obieg krwi). Dzięki tak zwanym zastawkom serca, krew może płynąć tylko w jednym kierunku. Zastawki znajdują się przy wylocie każdej z czterech jam.
Czynniki ryzyka chorób układu krążenia
Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia głównymi czynnikami ryzyka w przypadku chorób układu krążenia są: nadciśnienie tętnicze (wartość RR > 140/90 mmHg), zaburzenia gospodarki lipidowej (podwyższone stężenie „złego” cholesterolu LDL i triglicerydów oraz niskie stężenie „dobrego” cholesterolu HDL), palenie papierosów, niewielka aktywność fizyczna, nadwaga i otyłość, upośledzona tolerancja glukozy, wzrost stężenia fibrynogenu i kwasu moczowego, czynniki psychologiczne (stres, depresja), złe odżywianie, wiek, płeć męska i obciążenia genetyczne.
Nadciśnienie i miażdżyca
Choroby układu krążenia dotykają nie tylko ludzi starszych. Coraz liczniej chorują ludzie młodzi, zapracowani, mało aktywni fizycznie i nieprzywiązujący zbyt dużej wagi do zdrowego stylu życia.
Ze statystyk wynika, że cierpi na nie co trzeci Polak (i ponad 50 proc. osób powyżej 65. roku życia). Drugą pod względem liczby zachorowań jest choroba wieńcowa, zwana chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego. To zarazem jedna z najczęstszych przyczyn umieralności w Polsce. Trzecie miejsce w tym niechlubnym rankingu przypada niewydolności krążenia (w tym niewydolności serca). Inne, często występujące schorzenia układu krążenia to między innymi wady zastawek, zapalenia mięśnia sercowego, osierdzia i wsierdzia oraz kardiomiopatie, czyli niezapalne schorzenia o niewyjaśnionej najczęściej przyczynie oraz zaburzenia rytmu pracy serca i przewodzenia bodźców.
Najważniejsza jest profilaktyka
Zdaniem lekarzy, trzeba przede wszystkim zmienić tryb życia. Najważniejsza jest regularna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta. Warto jeść mało, ale często, a jadłospis powinien być zróżnicowany i dobrze zbilansowany kalorycznie. Zarówno aktywność fizyczna, jak i dieta składają się na kontrolę wagi. To ważne, gdyż nadwaga jest jednym z elementów, który może zapoczątkować samonakręcającą się spiralę otyłości, nadciśnienia, cukrzycy, co w błyskawicznym tempie prowadzi do miażdżycy. Trzeba też uporać się z nałogami, regularnie wykonywać badania profilaktyczne i obserwować swój organizm. Gdy tylko zauważymy, że serce bije nieregularnie lub zbyt szybko się meczymy – należy udać się do lekarza.
Zdrowie serca wesprą też suplementy diety, które zawierają takie składniki, jak oliwa z oliwek, resweratrol czy L-arginina.
