Czerwone załzawione oczy najczęściej sygnalizują zapalenie spojówek. Ten stan zapalny obejmuje cienką błonę śluzową, która tworzy wewnętrzną powierzchnię powieki i pokrywa część gałki ocznej. Popularnie mówimy wówczas o „czerwonym oku”. Innymi objawami zapalenia spojówek są ostre, przemijające ataki swędzenia, odczuwanie piasku w oczach i cieknąca wydzielina, która powoduje zlepianie się powiek w czasie snu.
Zapalenie spojówek jest następstwem zakażenia wirusowego, w sporadycznych wypadkach wywołują je bakterie i grzyby. W zależności od charakteru wydzieliny możemy wnioskować o etiologii zapalenia. Wodnista jest charakterystyczna dla infekcji wirusowych, reakcji toksycznych i alergicznych, śluzowa dla wiosennego zapalenia spojówek i suchego zapalenia rogówki i spojówek, ropna dla ciężkich infekcji bakteryjnych, śluzowo-ropna dla łagodnych zakażeń i zakażeń chlamydiowych.
Rzadko jest skutkiem chorób przenoszonych drogą płciową. Zdarza się jednak, że opryszczka narządów płciowych zakażonej matki może w czasie porodu spowodować ciężkie zapalenie spojówek u noworodka.
Można również się jej nabawić na niektórych pływalniach, gdzie do oczyszczania wody nadal stosuje się chlor, powodujący podrażnienia oczu. Basen kąpielowy to także skupisko bakterii kałowych.
Zapalenie spojówek może być także wynikiem reakcji alergicznej, np. na pyłki roślin. Do innych należą: podrażnienie spojówek środkami chemicznymi, nadfioletowe promieniowanie słoneczne, oddziaływanie silnego światła i odczyn alergiczny na kosmetyki, pyłki lub inne substancje.
Tzw. zapalenie proste powodują takie czynniki jak: nieodpowiednie oświetlenie, silny wiatr, kurz, mechaniczne zanieczyszczenia lub zatarcia oka, drażniące dymy, opary i gazy. Mogą to być również zaburzenia tzw. filmu łzowego, czyli zespół suchego oka. Film łzowy stanowi na powierzchni oka warstwę łez. Ich nieprawidłowy skład wywołuje stan podrażnienia. Objawy mogą być bardzo uporczywe. Często skarżą się na tę dolegliwość kobiety po 40. roku życia, wchodzące w okres zaburzeń hormonalnych.
Skłonność do zapaleń spojówek mają te osoby, których wady wzroku korygowane są nieodpowiednimi okularami. Nosząc za słabe lub za silne szkła drażnią gałkę oczną, powodując jej zmęczenie, co w konsekwencji prowadzi do stanów zapalnych. W takim przypadku okulary należy zmieniać co dwa lata.
Wśród zapaleń groźne jest też olbrzymiokomórkowe zapalenie spojówek, spowodowane reakcją na obecność ciała obcego, które najczęściej występuje u osób noszących soczewki kontaktowe. Korzystając ze szkieł kontaktowych trzeba bardzo przestrzegać zasad higieny.
Badania diagnostyczne
Podstawę rozpoznania stanowi opis objawów, wywiad lekarski oraz badania fizyczne przez okulistę. W niektórych przypadkach potrzebny też bywa posiew wydzieliny z oka w celu ustalenia, czy przyczyną choroby jest wirus, czy bakteria.
Leczenie
Zapalenie spojówek nie jest chorobą groźną, daje się stosunkowo łatwo leczyć. Nie należy jej jednak lekceważyć, gdyż konsekwencje zaniedbania mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, czego efektem może być jaskra lub zapalenie rogówki.
Proste wirusowe zapalenie spojówek zwykle ustępuje w ciągu tygodnia samoistnie. Aby złagodzić objawy przepisywane są zwykle krople do oczu lub maść zawierająca antybiotyk.
Leczenie zapaleń o podłożu uczuleniowym jest uciążliwe ze względu na trudności w wyeliminowaniu czynnika alergizującego. Polega ono na podawaniu kropli przeciwalergicznych (preparaty przeciwhistaminowe) i zmniejszeniu przekrwienia oczu. Histamina jest jednym z najważniejszych związków uwalnianych w organizmie w wyniku kontaktu z alergenem, odpowiedzialnym za podrażnienie receptorów czuciowych (świąd), rozszerzenie naczyń krwionośnych błon śluzowych (przekrwienie) i wzmożenie ich przepuszczalności, co prowadzi do obrzęku.
W aptece dostępne są bez recepty (1 opakowanie) leki przeciwhistaminowe zawierające cetyryzynę. Są to: Amertil, Virlix, Zyrtec. Dawkuje się je zgodnie z przepisem na opakowaniu. Jednocześnie można zastosować leki przeciwhistaminowe, takie jak: antazolina, difenhydramina, lewokabastyna, które hamują receptory H1 nie dopuszczając do połączenia się z nimi histaminy.
Jeżeli chorobę wywołał wirus opryszczki, zaleca się środek przeciwwirusowy w kroplach do oczu lub doustnie. W tym przypadku nie powinno się stosować kropli ze steroidami, gdyż mogą one spowodować rozszerzenie się zakażenia na rogówkę, co grozi trwałym uszkodzeniem oka.
Zapobieganie
Zapalenie spojówek jest chorobą zakaźną, przenoszoną zwykle przez dotyk. Aby zapobiec jej rozszerzaniu się lub nawrotom, należy często myć ręce i unikać dotykania nimi oczu, jeżeli jest w nich wydzielina. Do tego celu należy używać jednorazowych chusteczek. Zadbać też trzeba o to, aby bielizna osobista była prana w wysokiej temperaturze, z dodatkiem wybielacza jako środka dezynfekującego. Nie należy używać wspólnych gąbek, ręczników itp.
Jeżeli zachodzi podejrzenie, że przyczyną alergicznego zapalenia spojówek są kosmetyki, trzeba wypróbować hipoalergiczne. Nie można używać kosmetyków po innej osobie.
Aby wyeliminować czynniki środowiskowe powodujące zapalenie spojówek, należy unikać miejsc o dużym zanieczyszczeniu powietrza, pomieszczeń nie wietrzonych i zadymionych.
Zielarze zalecają przemywanie oczu 2 razy dziennie słabą, wystudzoną herbatą rumiankową, a także okłady ze świetlika, rumianku, bławatka, nagietka i herbaty. Jednak lekarze przestrzegają – w żadnym przypadku, lżejszym czy ciężkim – nie należy kurować się samemu. Tylko lekarz może postawić właściwą diagnozę i dobrać odpowiednie leczenie.
Małgorzata Loroch
* * *
Co to jest spojówka?
Spojówka to błona śluzowa, która od przodu pokrywa gałkę oczną oraz od wewnątrz powiekę. Jest bardzo cienka, przezroczysta i łatwo się przesuwa. Chroni gałkę oczną, a przede wszystkim rogówkę, zapewniającą jednocześnie nawilżanie oka. Spojówka jako całość stanowi tzw. worek spojówkowy. Ma wiele naczyń krwionośnych, zawiera wylot kanału łzowego oraz gruczoły łojowe i potowe, których wydzielina przyczynia się wydatnie do prawidłowego nawilżania oka. Dzięki temu nawilżeniu, gałka oczna może przesuwać się swobodnie i bez tarcia.