Żylaki kończyn dolnych – przyczyny, objawy, zapobieganie

– Panie profesorze, czym są żylaki?

– Żylaki to poszerzone i wydłużone żyły powierzchowne, które powodują zaburzenia przepływu krwi. Najczęściej występują w kończynach dolnych. Pod względem anatomicznym dzielimy je na żylaki głównych pni żylnych układu powierzchownego – żyły odpiszczelowej i odstrzałowej oraz żylaki pni dodatkowych – bocznic głównych pni żylnych. Odmienną postacią żylaków kończyn dolnych, bezpośrednio nie związaną z układem głównych pni układu żył powierzchownych, są żylaki siatkowate. Mają one niewielką średnicę, znajdują się w tkance podskórnej, a ich układ przypomina sieć rybacką. Występują zwykle w okolicach dołów podkolanowych lub na bocznej powierzchni kończyn, przede wszystkim ud.

Mówiąc o żylakach, należy wspomnieć także o teleangiektazjach. Zmian tych nie uznaje się za żylaki. Są to wewnątrzskórne poszerzenia żylnych splotów podbrodawkowych. Mają zwykle średnicę 1 mm i mogą przybierać barwę od szkarłatnej do fioletowej. Występują zwykle w okolicach kostek i na bocznych powierzchniach kończyn.

Nie leczone żylaki prowadzą do zakrzepowych zapaleń żył, zakrzepicy żył głębokich i owrzodzeń żylnych goleni.

– Jakie są najczęstsze dolegliwości i objawy?

– Żylaki i teleangiektazje są widoczne, tak że rozpoznanie ich jest proste. Najczęściej odczuwane dolegliwości to uczucie zmęczenia i ciężkości nóg, bóle stóp i goleni, nocne kurcze mięśni, uczucie obrzęku stóp i goleni, świąd skóry czy zespół niespokojnych nóg. Teleangiektazje w większości przypadków nie dają dolegliwości.

– Kiedy powinniśmy zgłosić się do lekarza?

– Zaobserwowanie występowania żylaków i związane z tym dolegliwości powinny skłonić chorego do wizyty u lekarza. Lekarz oceni stopień zaawansowania choroby i zaproponuje odpowiednie leczenie.

– Jakie są przyczyny wywołujące choroby żył?

– Nie ma jednej przyczyny. Na ich powstanie składa się prawdopodobnie wiele czynników. Do najważniejszych należą zmiany strukturalne ściany żyły i zmiany składu głównego elementu podporowego ściany żyły, jakim jest kolagen. Wiele zależy od długotrwałego przebywania w pozycji stojącej lub siedzącej, co powoduje wzrost ciśnienia w żyłach i wywołuje rozszerzanie ich „światła” oraz znajdujących się tam zastawek żylnych. Poszerzenie żyły w miejscu zastawki sprawia jej niewydolność i cofanie się krwi. Należy podkreślić, że w miarę starzenia się organizmu w ścianach żył dochodzi m.in. do włóknienia, konsekwencją czego jest osłabienie i poszerzenie żył. Dlatego częstość występowania żylaków rośnie z wiekiem.

– Jakie czynniki sprzyjają zachorowaniu?

– Do głównych czynników sprzyjających powstaniu żylaków kończyn dolnych należą:

• wiek – liczba chorych zwiększa się z wiekiem chorych,
• niektóre czynniki wrodzone – występowanie żylaków ma często charakter rodzinny, chociaż nie udowodniono, że jest to choroba dziedziczna,
• płeć – częściej chorują kobiety,
• wzrost – osoby wysokie częściej zapadają na żylaki,
• rodzaj wykonywanej pracy – długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej,
• siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej.

– Czy możemy zapobiec powstaniu żylaków?

– Niestety nie, gdyż do końca nie wiemy, jakie są przyczyny ich występowania. Znając jednak czynniki sprzyjające rozwojowi żylaków, można sformułować zalecenia, które spowodują opóźnianie ich powiększania się. Wśród najważniejszych zaleceń należy wymienić: systematyczne obniżanie ciśnienia żylnego metodami antygrawitacyjnymi, np. poprzez unoszenie nóg oraz aktywację pompy żylnej – mięśniowej – łydki poprzez ćwiczenia fizyczne w celu usprawnienia odpływu krwi żylnej z kończyny. Ruch i systematyczna aktywność fizyczna rozumiana jako wykonywanie ćwiczeń fizycznych, najlepiej codziennie przez 30 minut, również znacznie poprawia krążenie żylne. Pewne znaczenie może też mieć unikanie wysokich temperatur, np. solarium, sauny, gdyż przebywanie w ciepłym pomieszczeniu wywołuje rozszerzenie żył powierzchownych. Dlatego jako metodę zapobiegawczą stosuje się czasem oziębianie kończyny, np. chłodną wodą, co powoduje obkurczanie żył powierzchownych.

– Jak przebiega choroba?

– Choroba rozwija się bardzo wolno. Nieznany jest moment jej pojawienia się. Żylaki najczęściej pojawiają się u osób w 30–40 roku życia, a ich występowanie rośnie z wiekiem. Nie znaczy to, że osoby młodsze są wolne od tej choroby. Badania epidemiologiczne udowadniają, że żylaki kończyn dolnych dotyczą 30 proc. dorosłej populacji.

– Jakie niebezpieczeństwa wiążą się z tą chorobą?

– Należą do nich obrzęki, zmiany troficzne w obrębie goleni – w tzw. okolicy metrowej – zakrzepowe zapalenia żył powierzchownych i samych żylaków, zakrzepica żył głębokich oraz najgroźniejsze – owrzodzenie żylne goleni.

– Leczenie – czy istnieją nowe metody?

– Obecnie dwie metody leczenia żylaków uznaje się za skuteczne: operację oraz terapię uciskową. Leczenie operacyjne w jego różnych odmianach w zasadzie jest jedynym sposobem skutecznego usunięcia żylaków. Należy jednak pamiętać, że operacja nie jest leczeniem przyczynowym. Dlatego pojawienie się nowych żylaków w pewnym okresie po operacji należy do naturalnego przebiegu choroby. Wskazaniem do operacji jest obecność żylaków oraz dolegliwości z nimi związanych.

Wśród innych metod pozwalających na zlikwidowanie poszerzonych żył powierzchownych należy wymienić skleroterapię, czyli zamykanie zmienionych żył powierzchownych i wstrzykiwanie do nich specjalnych środków leczniczych oraz operacje z użyciem sondy laserowej; stosowane są też specjalne sondy i cewniki wykorzystujące niskie albo wysokie temperatury.

Terapia uciskowa polega na noszeniu pończoch lub rajstop przeciwżylakowych o stopniowanym ucisku. Odpowiedni ich dobór zaleca lekarz na podstawie dokładnego pomiaru obwodów i długości kończyny. Tylko tak dobrane rajstopy uciskowe spełniają właściwie swoją rolę.

– Dziękuję za rozmowę.